قویما منی قان آپاریر، جلد 3

به طور كلّی ادبیّات تركی از منظر زبان به دو شاخه زبانی آذربایجانی و عثمانی-آنادولو و از منظر زمان به دو گروه پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم‌پذیر است كه هر كدام هر يک از اين شاخه ها خود به شاخه‌های متنوعی تقسیم می‌شوند مثلاً ادبیّات تركی آذربایجانی بعد از اسلام را می‌توان […]

به طور كلّی ادبیّات تركی از منظر زبان به دو شاخه زبانی آذربایجانی و عثمانی-آنادولو و از منظر زمان به دو گروه پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم‌پذیر است كه هر كدام هر يک از اين شاخه ها خود به شاخه‌های متنوعی تقسیم می‌شوند مثلاً ادبیّات تركی آذربایجانی بعد از اسلام را می‌توان به دو شاخه قبل از صفویه و بعد از آن تقسیم نمود؛ یا ادبیّات تركی عثمانی، به شاخه‌های قبل از عثمانی و بعد از آن، و بعد از تشكیل دولت تركیه امروزی قابل تقسیم است.

در دوره پیش از اسلام بر حسب کاوش‌های انجام شده کتیبه‌هایی از واحه اورخون و سنگنبشته‌هایی از گؤگتورک‌ها به دست آمده است. پیش از اسلام ترکان مذهب شمنی داشتند. گرچه برخی هم مانوی و شمار اندکی هم بودایی بودند امّا شمنیزم و مانویّت بیشتر در میانشان رواج داشت. شمنی‌ها و مانوی‌ها سرودهای زیبایی داشتند که برخی از آنها هنوز هم در دست است. پس از اسلام بر اثر ظهور دین جدید و بر خورد با ایرانیان و مسلمانان تغییراتی در زبان و سبک زندگی ترکان به‌وجود آمد و آنها به سرزمین‌های جنوبی‌تر مهاجرت كردند. در حقیقت ادبیّات ترکی به‌صورت کتبی از همان دوره شکل گرفت.

صالح سجادی در این مجموعه سه جلدی به طور مبسوط به سیر غزل ترکی از آغاز پیدایش تا زمان حاضر پرداخته است.

جلد اول این کتاب چگونگی پیدایش و سیر تحول غزل در زبان ترکی آذربایجانی را بررسی می‌کند. در جلد دوم به غزل آذربایجان از آغاز تا شهریار می‌پردازد و جلد سوم برگزیده‌ای از غزل معاصر ترکی آذربایجانی از شهریار تا کنون است. صالح سجادی با نوشتن این اثر توانسته است ضرورت توجه به میراث ادبیات کلاسیک را در حین حرکت به سمت نوگرایی گوشزد کند.

بریده‌ای از کتاب قویما منی قان آپاریر

شيخ اشراق سهروردي- اوچون گؤزلريندن بير اتک فلسفه آسلانميش‌دي ديلي آغزي دوداقي منطقه چولغانميش‌دي فيرلانيردي باشينين اوستونه آلقانلي عاغيل اورو آمما لبه‌لب عشقيله قاپسانميش‌دي دنيزه سووخاشيبان ايچدي دنيز قورتولدو بير دنيز گؤردوله بير داملادا قويلانميش‌دي زيروه آلقيشلاياراق گؤيدن ايشيق دَرميش‌دي او ايشيقدان کي ايشيق اوندا ايشيقلانميش‌دي گؤزو اشراقه بزنميشيدي سيغينديرماديلار او فيکيرلر کي قاليب دامچيدا پاسلانميش‌دي بير آغاج قوردولار آسلانماغا منبردن اوجا باشي منصوريله بير ايلقارا باغلانميش‌دي «قوشما» غملي ايدي «قصيده» الي قوينوندا ايدي «غزل» آغلار دايانيب «مثنوي» ياسلانميش‌دي هوشنگ جعفري - زنجان ****** آسديلار بير گئجه آسلان‌لاري، دان قيشقيردي قورقوشوم‌لار سينه‌سين‌ده گول آچان قيشقيردي زلي‌لر سوردولا دؤرد دؤره‌دن انديشه‌لرين قد و قامت يئره دوشدوکجه اذان قيشقيردي قيزلارين ناله‌سي قاوزاندي بولودلار دؤشونه هاوالار شاققيدي گؤردوم ساوالان قيشقيردي قاراليقلاردا قارانليق تؤره‌دن بايقوش¬لار چاپديلار آيه¬لر اوستونده قرآن قيشقيردي بيري‌نين قيش تاياسين دامدا گاميش‌لار سؤکدو بير آريق توخلو آجيندان باجادان قسشقيردي گئجه بير واخت بئله سونجولدو تيکان‌لار دؤشونه واي دئيرکن دوداغين يومدو تيکان قيشقيردي هر گئجه هر يئني بير بابکه نئشتر ده‌يدي آت گؤلونده قارا قاشقا اوجادان قيشقيردي داغ‌لارين شيهه‌سي آز قالدي يئري شاققالاسين قولاغيم باتدي دئديم يئر گؤي الان قيشقيردي سازي سينديرديلار آل ماهني‌لارين قوينوندا هر سازين توزلو تئلين‌ده مين اوزان قيشقيردي دري‌سين سويدولا گؤز باخدي ديلي آخ دئمه‌دي سويولان گولدو او بير لحظه سويان قيشقيردي! ايسته‌ديم شعري عروضيله يازام بير کلمه قيل و قال سالدي ياپيشدي هيجان قيشقيردي هوشنگ جعفري – زنجان