آینه‌ خیال

کتاب آینه‌ی خیال، نوشته‌ی مرتضی گودرزی (دیباج) به بررسی و تحلیل تزئینات معماری دوره‌ی قاجار می‌پردازد.

مرتضی گودرزی (دیباج) در کتاب آینه‌ی خیال به بررسی و تحلیل تزئینات معماری دوره‌ی قاجار پرداخته است. او در آینه‌ی خیال ابتدا توضیحاتی درباره‌ی سلسله‌ی قاجاری عنوان کرده است و پادشاهان قاجار را معرفی کرده است. سپس به تاریخچه‌ی تهران و پایتخت شدن تهران پرداخته است. زمینه‌های فرهنگی در دوران پادشاهی سلسله‌ی قاجاری را بررسی کرده و در نهایت چندین بنای متفاوت را انتخاب کرده است و تزئینات معماری دوره‌ی قاجاری از‌ تزیینات‌ کاشی‌کاریی تا‌ نقاشی‌های روی پارچه‌ یا‌ کاغذ‌ را در آن‌ها تحلیل کرده است. از این نظر، کتاب آینه‌ی خیال، منبعی کامل و غنی درباره‌ی تزئینات و هنر معماری دوران قاجار است. 

بریده‌ای از کتاب آینه‌ خیال

تهران‌ پایتخت‌ ۲۰۰ ساله تهران‌ در‌ مقایسه‌ با‌ بسیاری‌ از‌ شهرهای‌ دیگر‌ ایران،‌ چندان‌ قدیمی‌ نیست،‌ اما‌ عاملی‌ که‌ موجب‌ رشد‌ سریع‌ آن‌ شده‌ است‌ آن‌ است‌ که‌ از‌ حدود‌ دو‌ قرن‌ پیش‌ -‌ یعنی‌ زمان‌ تاج‌گذاری‌ آقامحمدخان‌ قاجار‌ تا‌ به‌ امروز‌ -‌ مرکز‌ حکومت‌ ایران‌ بوده‌ است. قدیمی‌ترین‌ اخبار‌ درباره‌ی‌ تهران‌ (طهران) مربوط‌ به‌ قرن‌ هفتم‌ هجری‌ به‌ویژه‌ از‌ حمله‌ی‌ مغول‌ است.‌ در‌ آن‌ زمان‌ تهران‌ یکی‌ از‌ روستاهای‌ اطراف‌ شهر‌ بزرگ‌ و‌ معروف‌ «ری» بود‌ و‌ به‌ همین‌ دلیل‌ و‌ نیز‌ به‌ دلیل‌ قرار‌ گرفتن‌ در‌ نزدیکی‌ مسیرهای‌ رفت‌ و‌ آمد‌ به‌ شمال‌ و‌ جنوب‌ و‌ شرق‌ و‌ غرب‌ کشور‌ در‌ کتاب‌های‌ جغرافیایی‌ و‌ سفرنامه‌ها‌ از‌ آن‌ یاد‌ شده‌ است.‌ پس‌ از‌ حمله‌ی‌ مغوان‌ به‌ ری‌ که‌ به‌ ویرانی‌ این‌ شهر‌ انجامید‌ عده‌ای‌ از‌ مردم‌ ری‌ به‌ تهران‌ آمدند.‌ از‌ آن‌ پس‌ به‌ تدریج‌ بر‌ جمعیت‌ و‌ وسعت‌ تهران‌ افزوده‌ شد،‌ به‌طوری‌ که‌ در‌ ابتدای‌ قرن‌ نهم‌ هجری‌ به‌ شهر‌ تبدیل‌ گردید. در‌ دوره‌ی‌ صفوی‌ -‌ قرن‌ دهم‌ هجری‌ -‌ شاه‌ تهماسب‌ اول،‌ دومین‌ پادشاه‌ این‌ سلسله،‌ تهران‌ را‌ مورد‌ توجه‌ قرار‌ داد‌ و‌ به‌ دستور‌ او‌ دور‌ تا‌ دور‌ آن‌ دیوارها‌ و‌ برج‌هایی‌ بنا‌ کردند.