هستی شناسی پایداری

کتاب هستی شناسی پایداری تلاشی در نظریه پردازی علوم انسانی کشورمان است که راه خود را اول با معرفی پدیدۀ پایداری در ایرانِ چهار دهۀ گذشته آغاز می‌کند و با تبیین، توصیف و تحلیل پدیدۀ اجتماعیِ گفتمان انقلاب/ مقاومت و پیامدهای آن و نیز طرح هستی‌شناسی و دانش مقاومت گامی دیگر بر می‌دارد و در پرتو این اقدام موشکافانه، رهیافتی نظری برای تحول علوم‌انسانی کشورمان از طریق وارسی علم و اندیشه ارائه می‌دهد. این اتفاق در گذر از دو صافی تراث حکمی پیشینیان ما ایرانی‌ها و نیز سنت فرهنگی-فلسفی یک و نیم سده‌ای منتقد غرب بر پارادایم حاکم بر دانش غربی،‌ رخ می‌دهد؛ بدین‌سان از نظریه‌های هستی‌شناسی و انسان‌شناسی بهره گرفته شده و راهکاره‌ای تازه به دست آمده به جامعه فکری و علمی کشور عرضه می‌شود.

مسعود آتشگران در این کتاب تلاش کرده است سرشت موضوع تحقیق، از ادبیات راهگشا اما کمتر شناخته شدۀ هستی‌شناسانه بهره ببرد، چرخش موضوعات این اثر بر محور انسان و شناخت واحدهای تجربۀ درون‌انسانی است و نویسنده تلاش دارد روش بزرگان این سنت انتقادی را در رسمیت‌بخشی به متافیزیک انسانی دنبال کند؛ به اعتقاد او بنیان‌گزاری علوم‌انسانیِ تماماً انسانی از طریق روش و رویکرد پدیدارشناسی، تنها با بها دادن به دانش شهودی و تجارب درون انسانی امکان پذیر خواهد بود.

شرایط در قلمروی علوم انسانی از این هم وخیم‌تر است. غلبۀ کلیشه‌ها و مضامین وارداتی موجب شده تا بخش اعظم کارهای صورت گرفته در قلمروی این علوم در برقراری تعاملی درست و معنادار با این مهم‌ترین واقعیت انسانی و اجتماعی تاریخ معاصر ناکام بمانند؛ در اغلب موارد تحقیقات و نظرورزی‌ها با نوعی بی التفاتی نسبت به این مخزن عظیم به امور و دغدغه‌های دیگری می‌پردازند و در موارد معدود دیگر نیز این تجربه‌ها و واقعیت‌ها را ذیل نظام‌های نظری و مفهومی ترجمه‌ای از اصالت و غنای حقیقی انداخته و دچار بدفهمی و سوء تعبیر می‌کنند.

تاریخ انقلاب اسلامی ایران را از نخستین طلیعۀ آن تا امروز می‌توان به مثابه روایتی از پایداری و مقاومت یک ملت بر سر موجودیت، استقلال و هویت خود قرائت کرد. این حقیقت در طول بیش ار چهار دهه اخیر خود را به انحاء و شیوه‌های گوناگون ظاهر کرده است: در دفاع جانانه در برابر تهاجم نظامی دشمن، در حفظ وحدت و یکپارچگی در برابر توطئه‌های پیچیده و فتنه‌های مهیب، در تعاون و همیاری در رنج‌ها و مصائب حاصل از بالایای طبیعی و سوانح غیر طبیعی، در تاب آوری شگفت‌آور در برابر سخت‌ترین فشارهای ظالمانۀ نظام سلطۀ جهانی و شرایط دشوار اقتصادی حاصل از آن و نهایتاً در زنده نگه داشتن شعلۀ ایمان و هویت دینی و محبت ولایی در برابر طوفان‌های ایمان‌سوز و ولایت‌زدایی روزگار سیطرۀ تمدن مدرن غربی بر ذهن و زبان زندگی ساکنان کرۀ عرض. همه این موراد و دیگر نمودها و قلمروهای حقیقت پایداری در ایران پسا انقلابی، هر یک هزاران و بلکه ده‌ها و صدها هزار روایت و حکایت در بطن خود دارند که به رغم تلاش‌ها و مجاهدت‌های فراوان اهالی فرهنگ و ادب و هنر انقلاب، شاید از هر هزارِ آنها یکی به درستی ثبت و روایت نشده باشد.

بریده‌ای از کتاب هستی شناسی پایداری

پایداری روش نگاه هستی پرده از حقیقت شکافنده انسانی برداشته است. نا پوشیده پایداری در زندگی چیزی جز موقعیت‌های پیچیده از امکان نبوده و نیست این افق نو در سایه تاب‌آوری و فرایند جوشش و کوشش چشم‌اندازی از انسان به خودآگاه و خلاق را نمایان کرده است. بیش از چهار دهه است که مردمان این مرزوبوم تجربه پایداری را مشق می‌کنند. اینک لحظه‌به‌لحظه این پیکره سترگ و هستی پوینده حال کنارزدن پرده‌های تردید و ابهام با حرکتی روبه‌جلو است. چنین می‌نماید کاوش پدیدارشناسی هستی‌شناختی از شداید هستی‌آفرین پایداری روشی بایسته برای بیان روند تحولی در کیفیت و کمیت هستی‌مان باشد. این کار با پدیدآوردن زبانی از اندیشه که توان توصیف تبیین و تحلیل‌کنندگی داشته باشد همان گمشده ما سرچشمه دانش انسانی تماماً انسانی است و راه آینده در این قلمرو را بر ایرانیان خواهد گشود.