فرهنگ‌نامه موسیقی تربت جام

کتاب فرهنگ نامه موسیقی تربت جام نتیجه ۱۸ سال فعالیت غفور محمدزاده در عرصه پژوهش است. «فرهنگنامه موسیقی تربت جام» در هشت بخش هجده فصلی تنظیم شده که در ابتدا تلاش شده به موسیقی سازی منطقه تربت جام بپردازد بعد از این هم به جهت اینکه موسیقی ایرانی موسیقی کلام محور است به بحث موسیقی آوازی منطقه پرداخته شده است. در این بخش شاخه های آوازخوانی مختلف منطقه معرفی شده است.

شاخه هایی که با معرفی آیین ها و گونه هایی چون منقبت خوانی، موسیقی سفر، مثنوی خوانی، مناجات خوانی، سحرخوانی، صلوات خوانی، بحر طویل، فصل خوانی، غریبی خوانی، فضیلت خوانی، نعت خوانی، منظومه خوانی، معراج نامه خوانی، شاهد خوانی و آیین های دیگر برای مخاطب ارائه شده و بیشتر این آیین ها هم درون مایه مذهبی دارند.

یک فصل کتاب هم به صورت جداگانه به امام حسین (ع) و واقعه کربلا پرداخته است. در بخش دیگری از کتاب هم موسیقی آموزشی منطقه تربت جام نیز مورد بررسی قرار گرفته چرا که ما در موسیقی این منطقه سبکی به عنوان موسیقی مکتب خانه ای داریم که خاص موسیقی منطقه خراسان است و دارای سبک بسیار گسترده ای است. البته ما در موسیقی منطقه خراسان به ویژه تربت جام موسیقی حماسی هم داریم که می تواند در قالب چند فصل مجزا به آن پرداخته شود.

بریده‌ای از کتاب فرهنگ‌نامه موسیقی تربت جام

به انواع موسیقی محلی سازی و آوازی مناطق مختلف کشورمان که هریک مبتنی بر ده‌ها مقام مستقل و وابسته است ـ موسیقی مقامی اطلاق می‌گردد. این موسیقی ساده، روان، صمیمی، خودجوش، مردمی، و بی‌پیرایه بوده و به آسانی با مخاطبین خود ارتباط برقرار می‌کند. در موسیقی مقامی هر یک از مقام‌ها نامی معین و مشخص داشته که وجه تسمیه آن کاملا با شأن پیدایش و به وجود آمدن مقام مربوطه هماهنگ و مناسب است. از بارزترین ویژگی‌های موسیقی مقامی، به ویژه نوع آوازی آن، وابستگی تام و تمام به شعر می‌باشد. این وابستگی گاه به حدی است که تمایز مقامی از مقام دیگر را موجب گردیده و در واقع، باید گفت تشخیص و تمیز مقامات آوازی بدون لحاظ کردن اشعار آن‌ها کاری دشوار و گاهی غیرممکن است. فوزیه مجد مقام را اینگونه معرفی می‌کند: مقام یا مقوم درلفظ محلی به معنای آهنگ یا واحد ساختمانی موسیقی با اسم، زیربنا، و شکل مستقل به کار آمده است.  درباره تعریف مقام به عنوان آهنگ باید به نظر محمدرضا درویشی نیز توجه کرد. ایشان بر آناند که عنوان «مقام» درموسیقی تربت جام بسیار رایج است و، در واقع، به جای عنوان «آهنگ» به کار می‌رود. عنوان آهنگ در این نوع موسیقی بسیار کم و عنوان «ترانه» اصلا به کار نمی‌رود.