معماری اسلامی

«معماری اسلامی» مجموعه نوشتارهایی از پژوهشگران و خاورشناسان پیرامون هنر و معماری اسلامی است. در یکی از نوشتارهای این مجموعه مقاله می‌خوانیم: «آنچه بخش داخلی مسجد شیخ لطف‌الله را از نمونه‌های سلجوقی آن (و از همه فضاهای داخلی معماری صفوی) مجزا می‌کند، تزیینات کاشی‌کاری نفیس آن است. نوک گنبد با اشعه‌های خورشیدمانندی پُر شده که از آن زنجیره‌های قاب‌بندی پر از موتیف‌های گیاهی شکل گرفته و با انحنای گنبد حجم آن بیشتر شده است. نوری که از طریق پنجره‌ها می‌تابد، در مقابل سطوح لعاب‌دار می‌درخشد. ازاره و بعضی از قسمت‌های دیوار بالایی، با کاشی‌های رنگی به شکل طرح‌های قالی پوشیده شده‌اند. موزاییک کاشی‌ها که سطوح ناصافشان نور را پخش می‌کند، از سطوح صاف مجزا شده‌اند. این معماری و تزیینات آن قدر ظریف و نفیس هستند که صنعتگران آن در کتیبه‌ها ذکر شده‌اند. معمار این بنا، محمدرضا نام داشته که پسر استاد حسین، معمار اصفهانی بود. کتیبه‌ها توسط خطاطان سلطنتی، علی رضایی عباسی، طراحی شده‌اند. کاربرد دقیق این ساختمان نسبتاً مبهم است. در کتیبه بخش پایه ساختمان روی ورودی، این بنا مسجد خوانده شده است، اما این ساختمان فاقد قسمت‌هایی چون حیاط، سرسراهای کناری، ایوان یا مناره است. پلان آن بیشتر هماهنگ با سنت ایرانی آرامگاه‌های بزرگ گنبددار است، اما شخصی که در اینجا دفن شده باشد، شناخته نشده است. برخی از کارشناسان آن را یک نمازخانۀ سلطنتی می‌دانند، اما این نوع ساختمان در معماری ایران شناخته‌شده نیست و این مسجد مقابل کاخ‌های خانواده سلطنتی قرار دارد.»