تعزیه، جلد 2

کتاب نمایش‌های ایرانی: تعزیه – جلد 2 نوشته‌ی صادق عاشور پور، بازنمایی مصیبت و شهادت امام حسین (ع) و یاران ایشان و برگرفته از نمایش‌های ایرانی پیش از اسلام چون سوگ سیاوش، یادگار زریران و… است.

تعزیه شاید تنها نمایشی در جهان است که در آن تماشاگر و بازیگر جدا از نقش اجتماعی (تماشاگر) و نقش هنری (بازیگر)، به عنوان دو شخصیت حقیقی در محدودۀ نمایش، نقش مکملی در اجرای نمایش (تعزیه) دارند؛ و می‌توان به جرئت گفت این نقش چنان به هم وابسته و پیوسته است که بی‌حضور یکی از آن‌ها اجرای نمایش ممکن نخواهد شد. در واقع، در وقت اجرای نمایش تعزیه، بازیگر و تماشاگر چنان در هم تنیده و با یکدیگر شریک و سهیم می‌گردند، که اگر ناظری بی‌طرف شاهد اجرا گردد، چنین خواهد پنداشت که در تعزیه تماشاگری وجود ندارد و آن‌هایی که حضور دارند همگی بازیگر هستند. و این بدان سبب است که تماشاگر و بازیگر به عنصری واحد بدل می‌شوند تا به آنچه از اجرای تعزیه مورد نظر است، به طور مشترک دست یابند. و از سویی دیگر هر دو به باور این حقیقت تأکید ورزند که آنچه در مجلس اجرا می‌گردد چیزی جز اصول هستی خود تماشاگر نیست، و در واقع تماشاگر شاهد زندگانی خویش است. البته چنین است که در تعزیه، تماشاگر تبدیل به بازیگر و بازیگر بدل به تماشاگر می‌شود؛ یعنی هر یک شاهدی و گواهی بر زندگی یکدیگر می‌گردند. و همین موضوع است که چنان تأثیری عمیق بر تماشاگر تعزیه می‌گذارد تا در بسیاری از اجراها به حد جذبه و بی‌خودی می‌رسد.

بریده‌ای از کتاب تعزیه

بعد از مدتی که از ورودم به کارنمایش توسط روانشاد علی نظری یکی از پیش‌کسوتان کارنمایش در همدان گذشت بدانم این اندیشه در مغزم جا کرده بود که ایران و یونان هر دو کشور و قدرتمند جهان کهن بوده‌اند. چرا یونان دارای چنان تاریخی مدون هنرنمایش است و کشور ما حتی در تدوین تاریخ سیاسی و اجتماعی خود هم دارای مشکل هر چه هم که به‌عنوان و منابع تاریخی دارد کلی‌گویی و صرفاً تاریخ پادشاهان و آنچه را هم را برایمان نوشته‌اند، بسیاری از به باور نمی‌گنجد.