روایت گل سرخ

کتاب روایت گل سرخ: برگزیده حکایات امام حسین (ع) در متون کهن فارسی به کوشش مهدی الماسی در انتشارات سوره مهر چاپ شده است.

واقعهٔ کربلا و شهادت امام حسین (ع) و یاران باوفایش، آن هم پس از ۶۰ سال از هجرت پیامبر اکرم (ص) و در دوران اوج گسترش اسلام در سراسر جهان، همچون زخمی کاری در پیکر منادیان پیام معنویت اسلامی بود. خبر واقعه به‌سرعت در جهان اسلام منتشر شد و روزبه‌روز ابعاد تازه‌ای پیدا کرد و تأثیر فوق‌العاده‌ای در ذهن مسلمانان عرب و غیرعرب به‌جا گذاشت. این واقعه تا به امروز به زبان‌ها و شیوه‌های مختلف نقل و از جوانب متفاوت، ارزیابی و تحلیل و تفسیر شده است. مجموعهٔ حاضر دربرگیرنده گزینه‌ای از حکایات با موضوع امام حسین (ع) از متون کهن فارسی است. ترتیب کتاب‌ها بر اساس تاریخ تألیف و یا با‌توجه‌به زمان زندگی و مرگ مؤلفان آن‌ها تنظیم شده است.

بریده‌ای از کتاب روایت گل سرخ

«گفتیم ماجرای عاشورا و زندگی امام حسین (ع) بنا به دلایی متفاوت و از جمله تمایل بشر به اسطوره‌سازی ـ به تعبیر استاد مطهری ـ در برهه‌ای از تاریخ مسلمین به ساحت اسطوره وارد شد. نشان دادن زمان دقیق این اتفاق نیازمند بررسی‌‌های علمی در تاریخ و حدیث است. داستانِ شیر و فضه در کتاب کافی نقل شده است و بدون شک تا پیش از تدوین کتاب روضۀ‌الشهدا نقل حکایات عوام‌پسند عاشورایی در میان مردم رواج داشته است. اما اوج گسترش روایت چنین حکایاتی به بعد از قرن هشتم هجری بازمی‌گردد. در قصد و انگیزه سازندگان این روایات سخنی نمی‌گوییم، اما به احتمال بسیار زیاد بیش از نیمی از این روایات در میان توده‌‌های مردم ساخته و پرداخته شده و سپس با کاستی‌‌ها و افزونی‌‌هایی از سوی نقالان و کاتبان ثبت و ضبط و وارد کتب حدیث و یا مقاتل شده است. این روایات هرچند از نظر تاریخی قابل استناد و اتکا نیستند و انتقادات منتقدان از جنبه‌‌های عقلی و نقلی و تاریخی و مذهبی بر آن‌ها وارد است، اما از جهت کارکرد اسطوره‌ای و زیبایی‌شناسی ویژۀ زبان اسطوره درخور بررسی و تأمل‌اند. به عبارت دیگر در بررسی این روایات باید ذهن و زبان شاعرانه سازندگان و اسلوب ساخت و پرداختِ داستان‌ها را که برآیند ذوقی مبتنی بر ناخودآگاه جمعی است در نظر گرفت و از بُعدِ هنری به رمزگشایی داستان‌ها فارغ از تطبیق یا عدم تطبیق صرف تاریخی آن‌ها با اصل واقعه پرداخت و به محتوا و پیام نهفته در آن‌ها توجه کرد. در این روایات اسطوره‌وار آمار و ارقام افراد و سپاهیان و کشتگان، اغراق‌آمیز و اغلب غیر واقعی است. اشقیا نمونه‌‌های کاملِ انحطاط روحِ انسانی هستند. و اولیا معصومیت تمام و نور کمال‌اند، عرصه نبرد، عرصه رودررویی نور و ظلمت است. هر دو گروه بازیگران سرنوشت خویش‌اند، سرنوشتِ مُقّدر. قهرمان عاشورا، قربانی می‌شود تا امتی را از عذاب جاودان نجات بخشد و شفیع گناهکاران باشد، از خون قربانی، حیات‌‌های بی‌شمار تکثیر می‌شود. و حتی زمان در این داستان‌‌ها، زمانی با قاعده داستان‌‌های اسطوره‌ای است یعنی روز عاشورا به جای ۲۴ ساعت، ۷۲ساعت است.»