کتاب «نظریه ادبیات شیعی: درآمدی بر اصالت حماسه در فرهنگ تشیع» منتشر شد

کتاب «نظریه ادبیات شیعی: درآمدی بر اصالت حماسه در فرهنگ تشیع» نوشته «فرزاد قائمی» عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد است که توسط انتشارات سوره مهر به زیور طبع آراسته شده است.

این کتاب که در ۴۲۸ صفحه و در قطع رقعی منتشر شده، شامل چهار فصل است. در فصل اول، موضوع «دلایل فرهنگی تاریخی غلبه رویکرد حماسی آیینی در هویت شیعی» مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم کتاب به موضوع «دلایل و زمینه های رشد و اشکال تطور ادبیات حماسی تشیع در عصر استیلای مغولان» پرداخته است. در فصل سوم «روند تطور سنت های حماسه شیعی پساصفوی و نمودهای آن در گونه غالب حمله سرایی مورد بحث قرار گرفته و در فصل چهارم نیز «حماسه ملی دینی و تاثیر شیعه گرایی در تطور قهرمان ملی ایرانیان (رستم)» مورد توجه نویسنده قرار گرفته است. نویسنده در انتها نتیجه گیری خود از این انجام این پژوهش را نیز بیان کرده است.

قائمی در پیشگفتار این کتاب آورده است: «ادبیات حماسی فارسی بر پایه نقش محوری شاهنامه فردوسی شکل گرفته است. شاهنامه در نظام فکری و هنری و اجتماعی جغرافیای فرهنگی ایرانیان در طول هزار سال گذشته، با وجود همه تنوع های موجود، نقش پایه متین و استواری برای تحکیم «هویت» این سرزمین ایفا کرده است. این اهمیت در حالی است که حماسه سرایی، نه با فردوسی آغاز شده و نه با و اثرش، در زبان فارسی و دیگر زبان‌ها و گویش‌های این جغرافیای فرهنگی وسیع که از آسیای صغیر تا هند امتداد داشته، پایان پذیرفته است.  این اثر، ظرفیت هایی شگفت، هم در سبک هنری و زیباشناختی و اصول بلاغت و فصاحت کلام، و هم در سطح محتوایی و فکری و فرهنگی داشته است…»

قائمی در بخش دیگری از پیشگفتار کتاب، به این نکته تاکید می کند که: «جستار حاضر نشان می دهد اولا حماسه را نباید به یک نوع ادبی محدود کرد و باید مولفه های فرهنگی آن را در قالب رویکردی جمعی بررسی کرد. ثانیاً برخلاف رویکردی که غربیان در دو سده گذشته به ادبیات حماسی فارسی داشته‌اند، سهم منابع فرهنگی متاخر از جمله تشیع، در شکل گرفتن رویکرد حماسی در ایران، بیش از تداوم گرایش های باستانی بوده است.

بدین ترتیب، این تحقیق مقدمه ای است برای پژوهش های وسیع تر در آینده که محتاج تقویت داده های موجود درباره ادبیات آیینی تشیع در نسبت با رویکرد حماسی است. به ویژه عدم شناخت این آثار و نبود تنقیح و تصحیح مناسب از متون، به دشواری این تحقیق دامن زده است.

وی در مقدمه و درباره هدف از نگارش این کتاب آورده است: «این تحقیق می کوشد ضمن نورافکندن به افق مطالعات در حوزه ادبیات و فرهنگ تشیع در طول هزار سال تطور گونه های ادبی در نسبت با تغییرات ایدئولوژیک، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی، در نهایت ضمن تحلیل پیش متن های حمله سرایی به عنوان گونه غالب این ژانر، به متن شناسی این گونه مهم حماسه شیعی بر مبنای منابع منسوخ آن نیز بپردازد.»