فریادهای خاموش افروغ

دکتر افروغ دانش‌آموخته جامعه‌شناسی و عضو هیئت علمی دانشگاه در همین رشته بود و بخشی از کتاب‌های ایشان در همین رسته اهمیت دارند که مورد نظر این نوشته نیستند.

در بین کتاب‌های غیر آکادمیک ایشان، مجموعه کتاب‌های «فریادهای خاموش» بیش از سایر آثارشان ما را با افکار، عقاید و ایده‌های وی آشنا می‌سازد. این مجموعه ۵ جلدی که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده شامل روزنگاشت و خاطرات تنهایی، دردها، گلایه‌ها و دغدغه‌های فکری و حتی سیاسیِ فردی اُنس‌گرفته با خلوت و عُزلت است که تا حدی متفاوت از اکثر روزنگاشت‌های مربوط به دید و بازدیدها و ملاقات‌ها و دیدارهای رسمی است. مرحوم افروغ در نوشته کوتاه پشت جلد این مجموعه، از عباراتی استفاده کرده است که در یکی دو روز گذشته از وفات ایشان هم در پیام‌های تسلیت‌ به کرات به چشم می‌خورند، عباراتی مانند تظاهرگریزی، خلوت و درد: «خاطرات روزانه خود را به گونه‌ای می‌نویسم گویی یکی از آیندگانی هستم که این خاطرات را می‌خواند. امید آن که این دفتر بتواند تسلی‌بخش آلام و دردهای کسانی باشد که آن‌ها نیز، فارغ و گریزان از جنجال‌ها و های و هوی‌ها و تظاهرها و وانمود کردن‌های انسان‌کُش و اندیشه‌سوز، به گفت‌وگو و خلوت با خدای عزیز عادت دارند و دردآشنایند و مسئولیت‌های انسانی و اجتماعی خود را می‌فهمند و درک می‌کنند. کسانی که خلوتی در جلوت و جلوتی در خلوت فکورانه و عاشقانه خود دارند و پایی در زمین و قلب و روحی در آسمان».

کتاب دیگری از مرحوم افروغ با نام «انقلاب اسلامی و مبانی بازتولید آن» نیز جایگاه خاصی در آثار ایشان دارد. در این کتاب با محوریت جایگاه حضرت امام خمینی (ره) به عنوان نظریه‌پرداز اصلی انقلاب اسلامی و با واکاوی مبانی نظری و فلسفی عرفانی ایشان تلاش شده است تا زمینه لازم برای یکی از ضروری‌ترین و در عین حال مغفول‌ترین نیازها و چالش‌های فکری، یعنی فهم و تبیین دقیق و علمی – فلسفی انقلاب اسلامی و درک دلالت‌ها و پیام‌های متنوع و تودرتوی حکمی، معنوی سیاسی و اجتماعی آن فراهم شود. این جمله از کتاب جالب توجه است: «درست است که جمهوری اسلامی بر پایه مخالفت مبنایی با جدایی دین و اخلاق از سیاست و یا به عبارتی سکولاریسم شکل گرفته و منادی پیوند دین و اخلاق با سیاست است، اما خطری که نظام برخاسته از آرمان‌های متعالی و زمینه‌های مستعد فرهنگی و تاریخی را تهدید می‌کند، سیاسی شدن دین و اخلاق، ابزارگرایی دینی و یا به عبارتی ماکیاولیسم مذهبی است». این کتاب نیز توسط سوره مهر منتشر شده است.

دو کتاب جدید از مرحوم افروغ در نشر نیستان به چشم می‌خورد که هر دو حال و هوایی دینی و سیاسی دارند. افروغ در «گزیده و حس و حالی از نهج‌البلاغه» منتخبی از خطبه‌ها، حکمت‌ها و نامه‌های نهج البلاغه را انتخاب و به فراخور توان و فکر و اندیشه خود، متونی در شرح و تفسیر آن‌ها نگاشته است. افروغ در بخشی از مقدمه این کتاب می‌نویسد: «سال‌هاست که می‌خوانم و می‌نویسم، به جرات می‌توانم از سر صدق فریاد بزنم و مدعی شوم که سخنی حکیمانه‌تر از سخنان علی(ع) نشنیده و نخوانده‌ام. درست پس از مطالعه شهر خدا و اعترافات آگوستین قدیس بود که وارد دریای بیکران و جوشان و ناتمام و زایای نهج‌البلاغه شدم. سخت مبهوت درهای گرانبهای این گفتار شدم. این سخنان به منزله شراب‌های نابی بودند که مرا مست خود کردند. و هرگاه بر آن‌ها مرور می‌کنم باز مست و از خود بیخود می‌شوم و حالم خوش می‌شود». افروغ اما هدف از نگارش این کتاب را جدای از علاقه‌مندی حسی خود، باورمندی‌اش به کشف و حل مشکلات حکمرانی شیعی در ایران پس از انقلاب اسلامی با تمسک به حکمت‌ها و سخنان حضرت علی (ع) دانسته است. وی در کتاب «عاشورا و رهایی» عاشورا را به مثابه اثر هنری متعالی به لحاظ ماهوی و هستی‌شناسی معرفی کرده و می‌نویسد «عاشورا یک حقیقت وجودی زیباست و با جوهر عالم و لایه‌های رمزآلود آن گره خورده است».

خبرنگار: سیدعلی امین