موسیقی رمضان در ایران

«کتاب موسیقی رمضان در ایران» نوشته هوشنگ جاوید، به بررسی و تحقیق در مورد نغمه‌هایی آشنا در خاطرات نه‌چندان دور ایرانیان می‌پردازد. آواها و نغمه‌های سحرخوانان، سال‌ها زینت‌بخش شب‌های رمضان بوده و این شب‌ها را تبدیل به یکی از خاطره‌انگیزترین شب‌های سال کرده است. بخش‌بندی کتاب بسیار دقیق صورت‌گرفته و در هر بخش جزئیات مربوط به هر مراسم به‌دقت ذکر شده است. هوشنگ جاوید، در بخش اول این کتاب، ضمن بررسی آیین‌های مربوط به ماه رمضان، از قبیل پیش‌خوانی رمضان، موسیقی رویت هلال، آواها و نواهای بیداری و سحرخوانی، به بررسی تک‌تک این آیین‌ها در نقاط مختلف ایران می‌پردازد. یکی از نکات قابل‌تقدیر در این بخش از کتاب، سازشناسی موسیقی رمضان در ایران است.

 هوشنگ جاوید باتکیه‌بر تخصص خود در حوزه موسیقی، به بررسی سازهای کوبه‌ای، زخمه‌ای و بادی مورداستفاده سحرخوانی در شهرها و روستاهای مختلف ایران می‌پردازد. این امر باعث شده تا این کتاب موردتوجه اهالی موسیقی به‌خصوص دانشجویان و پژوهشگران موسیقی قرار گیرد. در بخش دیگری از کتاب، آوازهای ماه رمضان در شهرهای مختلف ذکر شده است. در این بخش همچنین تصاویری از نوازندگان، مداحان و سحرخوانی معروف هر شهر گنجانده شده است. از دیگر نکات قابل‌توجه در این کتاب، ذکر اشعار مورداستفاده سحرخوانان در مناطق مختلف ایران است. در ادامه، آیین نقاره‌زنی در ماه رمضان مورد بررسی قرار گرفته است.
هوشنگ جاوید، با استناد به منابع به‌جامانده از تاریخ کهن ایران، ریشه‌های آیین نقاره‌زنی را مربوط به دوران پیش از اسلام می‌داند و معتقد است ایرانیان در اوقات خاص از جمله برآمدن آفتاب و هنگام جنگ، از سازهای کوبه‌ای مانند نقاره استفاده می‌کردند. مصاحبه با سحرخوانان در نقاط مختلف ایران و بیان خاطرات ایشان، یکی از بخش‌هایی است که مطالعه آن برای خوانندگان خالی‌ازلطف نیست. کتاب «موسیقی رمضان در ایران»، تحقیقی ارزشمند است درباره هنر سحرخوانی در ایران؛ هنری که به واسطه ظهور رسانه‌های جمعی مانند رادیو و تلویزیون رو به فراموشی است. این کتاب که همراه یک لوح فشرده حاوی الحان موسیقی ماه رمضان ارائه شده است، مجموعه‌ای ارزشمند جهت ثبت خاطرات شب‌های رمضان در ایران است.

بریده‌ای از کتاب موسیقی رمضان در ایران

موسیقی در این سرزمین هیچگاه بی آیین نبوده است آیین در اینجا به معنی مراسم و مناسک ویژه اجرا هم روح این موسیقی است و هم کالبد ظاهری آن به تعبیر استاد محمدرضا درویشی آیین تبدیل محتوایی اسطوره‌ای به عمل است و گفته‌اند که اسطوره صورتی «نوعی است که زمان تاریخی و مکان جغرافیایی معینی ندارد کیفیتی است همه‌زمانی و همه مکانی (کل) یوم عاشورا و کل ارض کربلا) عید صیام و ضیافت الله ما نیز چنین است. روزه‌داری نه مربوط به قوم معینی در تاریخ اسلام است و نه مختص جماعتی خاص از مسلمانان امری است واجب‌الاجرا در همه زمان‌ها و همه مکان‌ها، با دستورات دقیق شارع مقدس که حدود و ثغور آن را معین کرده است. اگرچه شهر رمضان‌المبارک را نماد زمانی صیام شناخته‌اند روزه‌داری محدود به این ماه نیست و آورده‌اند که پیامبر گرامی اسلام بارها یک روز را روزه می‌داشت و روز دیگر را طعام تناول می‌فرمود و به همین ترتیب... اما در ایران که کوچک‌ترین جزء از اجزای زندگی مردم با نفایس و ظرایف هنر عجین شده و آمیخته بوده است شهر رمضان‌المبارک و عید روزه‌داران را نیز آیینی شکوهمند و مراسمی دلکش و جذاب پدیدآمده به‌نوعی که در هیچ اقلیم از جهان اسلامی نمی‌توان مراسمی به این زیبایی و رنگارنگی پیدا کرد افسوس که در نیمه دوم قرن حاضر مجبور به تماشای هدم و تخریب آخرین جلوه‌های این آیین‌های پرشکوه هستیم.