با یاد خاطره، جلد 1

کتاب با یاد خاطره؛ جلد اول نوشته علی‌رضا کمری است این کتاب درآمدی بر خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌های پارسی در تاریخ ایران است. بعد از برگزاری «نخستین سمینار بررسی ادبیات انقلاب اسلامی» در دی ماه ۱۳۷۰ در دانشگاه تهران، زمینه‌ای فراهم آورد تا نویسنده پژوهشش را با نام «درآمدی بر خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌ها در گستره ادب مقاومت و فرهنگ جبهه» به صورت مقاله عرضه کند و بعد از آن این کتاب را جمع‌آوریی کرد و در اختیار خوانندگان قرار داد.

این کتاب‌ها در سه جلد طرح‌ریزی شده است. بخش نخستِ جلد اول (کتاب حاضر) دربرگیرنده کلیاتی درباره خاطره‌شناسی، خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌ها به شیوه ایجاز و اختصار است. بخش دوم همین کتاب ـ ضمن مرور تاریخ ایران ـ به ذکر مصادیق و موارد مورد بحث در آثار تاریخی‌ادبی ایران قبل از اسلام اختصاص دارد. جلد دوم مشتمل بر نقل و نقدِ گونه‌ها و نمونه‌های خاطره‌نگاشته‌ها در ادوار ادبی و تاریخی ایران بعد از اسلام تا انقلاب اسلامی ایران است. جلد سوم، به شکل مستقل به بحث درباره چندوچون خاطره‌نویسی و خاطره‌نگاشته‌های جنگ و دفاع مقدس می‌پردازد.

بریده‌ای از کتاب با یاد خاطره

بنابر آن‌چه گذشت می‌توان گفت، خاطره؛ مظروف و محتوایی است که در ظرف ذهن (خاطر/ حافظه) جای می‌یابد و حتی می‌تواند بخش مهمی از خاطر را به تسخیر خود درآورد. از آن‌جا که همهٔ داشته‌ها و انباشته‌های ذهنی، ماندگاری و اعتبار یکسانی ندارند، بسیاری از آموخته‌ها و یافته‌های حصولی به‌مرور دچار کم‌رنگی و فراموشی می‌شوند، اما خاطره‌ها چون حاصل بازتاب مشاهدات، کرده‌ها، گفته‌ها و شنیده‌ها و نتیجهٔ تجربهٔ حضوری و زیست عملی و تعلق باطنی بشرند، به‌آسانی از یاد نمی‌روند و چنانچه زمینهٔ تداعی آن‌ها فراهم شود، پس از سال‌ها غبار از چهره برمی‌گیرند و خود را می‌نمایانند. از این‌رو خاطره را می‌توان به جهتی، انفعال و بازتاب ذهن در برابر رویدادهایی دانست که در حافظهٔ ما جای گرفته‌اند ـ یا نتیجهٔ یادآوری آن‌چه در ذهن وجود دارد، به شمار آورد. در هر حال خاطره؛ رویدادی است که شایستگی ثبت و ماندگاری در ذهن را یافته است. بنابراین گرچه خاطره منعبث و متأثر از واقعیت بیرونی (پیرامونی، عینی) است، حفظ و بقای آن متأثر از عوالم درونی و عاطفی فرد است. شاید عطف به همین معنا باشد که یکی از تلقی‌های رایج دربارهٔ خاطره، مرور ذهنی و یادکرد رویدادهای خوش و مطبوعی است که تداعی و نقل آن‌ها موجب انبساط و فرح شود. گویی همهٔ وقایع سپری‌شده ارزش حفظ و نقل ندارند و روایت خاطرات، خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تأثیر مطلوبیت ذکر و مرور آن‌ها قرار می‌گیرد.