زمان مکان‌دارها

پژوهش حاضر براساس این مسئله شکل گرفته است که زمان و مکان در تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی چه معنا و نسبتی دارد.

آنچه از تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی در نظر داریم، الگوی نظری و مفصل‌‌بندی گفتمانیِ متشکل از مجموعه‌‌ای از عناصر و مفاهیم است که در بسترهای سیاسی و فرهنگی دورۀ مزدایی- ‌ساسانی شکل گرفته و در دوره‌‌های بعدی بازتولید شده است. مفهوم زمان و مکان در تاریخ‌‌نگری قدیم ایرانی را می‌‌توان در دو سطح اجتماعی- ‌سیاسی و الهیاتی- ‌اسطوره‌‌ای به بحث گذاشت.

بریده‌ای از کتاب زمان مکان‌دارها

«زمان وجود مکان زمان بخش مکان فوق «مکان»، متناهی از نامتناهی خبر می‌دهد؛ مکان از لامکان»، «توحید اصل‌وفرع «نبوت»، بدیهی بودن»، «تدوین منطق»... عصمت و حکمت معصومین علیهم‌السلام از حکمت خداوند است. دلیل حکمتِ خداوند نظم جهان و یادآوری‌های توحید اگر مغز عضو ساده‌ای بود و در عین سادگی مرکز علم و فهم بود دلالتی که اکنون بر خواست پروردگار دارد نداشت اسباب و مسبّبات هر چه مفصل‌تر و پیچیده‌تر باشد وقتی که پیچیدگی، آن منشأ قوای ذهنی شود بیشتر احسان خداوند را نشان می‌دهد. بوته‌های مصنوعی و طبیعی مقایسهٔ آنها با هم گزارش‌دهندهٔ علم خداوند است. مصنوعی‌ها یک یا چند قالب دارند آن هم لحظهٔ بعد از یاد سازنده، می‌رود، اما هر برگ طبیعی قالب و اندازه‌ای خاص دارد. لابد کسانی که کار ساخت برگ و بوتهٔ صنعتی را به عهده دارند کم‌وبیش خبر دارند که در برگه‌ای طبیعی هم اندازه و هم قوارهٔ یک برگ شاید در میلیاردها برگ دیگر همین نوع گیاه پیدا نشود، انواع دیگر که معلوم است. قطع‌نظر از شریانات و جریانات درون برگ‌ها اینها از توحید اصل نبوت است؛ اما توحید فرع. نبوت