گلوى عطش

ضیا الدین ترابی یکی از معدود شاعران نسل بعد از انقلابست که در قالب نیمایی بطور جدی فعالیت کرده است. مجموعه شعر گلوی عطش اولین مجموعه شعر او بعد از انقلاب است و البته قبل از انقلاب نیز یک مجموعه شعر نیز منتشر کرده بود.

این مجموعه در سال ۱۳۶۵ در ۱۴۲ صفحه و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده و خود کتاب حاوی دو زیر مجموعه درجاده های سفر شامل شعر های ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ و در راستای حادثه شا مل شعر های ۵۷ به بعد است. این مجموعه را در ابتدای شعر و شاعری در سال ۱۳۶۶ و به توصیه یکی از دوستان شاعرم که کمی پیشکسوت تر از من بود خریده ام  و در ضمن نقدی بر این کتاب توسط یوسف علی میر شکاک را خوانده ام .

در این معرفی می خواهم بعد سالها نگاهی دوباره به این مجموعه داشته باشم . برای پرهیز از اطاله کلام دو زیر مجموعه را جداگانه بررسی می کنم.

نخست در جاده های سفر:

۲۷ شعر این مجموعه بجز ۴ غزلش که در مقایسه با غزلهای زمان خودش چندان فروغی ندارد حکایت از شاعری تازه نفس و خلاق دارد که زبانی متمایز از زبان رایج آن زمان یعنی تاثیر از سعید سلطان پور و فروغ فرخزاد دارد. هرچند در شعرهای موزون به سبک فروغ از وزنی به وزن دیگر میگراید اما استقلال زبانی خاصی دارد و از صراحت و راحت شعرهای خطابی دهه پنجاه عاریست. شاید با توجه به تاخیر انتشار ده ساله ای که داشته فرصتی برای حک و اصلاح شعرهایش داشته است:

دو باره عزم سفر تا سراب دارم من

دوباره عزم سفر تا صحاری سوزان

سحر که پنجه بر آرد و پرده بشکافد

سواره خواهم تاخت

سواره تاختنی با شتاب در صحرا

یک ویژگی این زیر مجموعه تنوع دایره واژگان شاعر و تصویرسازی های بدیع است که البته منحصر به فردست هرچند نحو و ترکیب کلام تا حدود زیادی شعرهای احمد شاملو را تداعی می کند:

چهار اسب

بر چهار دروازه شهر

زین کرده منتظر ایستاده است

اسبان منتظر

گاهی که تو

بی تکیه گاه ایستاده ای به تماشا

اگر این سیاق توسط شاعر محترم ادامه می یافت قطعا با شاعری صاحب سبک   و با زبان مستقل مواجه بودیم .دریغا که در زیر مجموعه دوم تفاوتهای محسوسی از نظر تغییر فضا و غلبه برخی جنبه های تبلیغی ایجاد می شود که شعریت اثر لطمات جدی می بیند . در دفتر دوم بیشتر شعرها نوعی القای پیام با بازی های کلامیست و لاغیر :

پیداست کز عشیره عشقی

خونی کزآن شقیقه زخمی جاریست

عطر نجیب عشق

عطر شهادت دارد

عشقی که در تمامت تاریخ خواهد ماند

تا آنجا که حتی اعتراض ناقدی مثل یوسف علی میر شکاک را بر می انگیزد.

البته در مجموعه های بعدی شاعر این نقیصه به خوبی جبران می شود وشاعر با فاصله گرفتن از بیان صریح و بی ظرافت هم از نظر عمق کلام و هم از نظر نوع پرداخت مضمون کارهای قابل اعتنایی ارایه می دهد که بحث در مورد آن موارد مجال دیگری می طلبد.