سینمای ملی ایران

سینمای ایران این قابلیت را دارد که مکتب سینماییِ صاحب‌جایگاهی داشته باشد. نوشتار پیش رو، گامی اولیه در این جهت محسوب می‌شود و مدعی طرح بحث دربارهٔ سینمای ملی به‌صورت چارچوب‌مند است. نگارندگان کتاب سینمای ملی ایران بر این باورند که لازم است آثار سینمایی ایران پیوسته نقد و بررسی شوند تا درنهایت چارچوب نظری منسجمی برای سینمای کشور حاصل شود.

این مجموعه با همیاری معاونت سابق سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده است. همین معاونت، کتابی را با عنوان در مسیر سینمای ملی: طرحی برای اکنون در سال ۱۳۸۷ منتشر کرد که راهکارها و شیوه‌های اجرایی و مسیر و مقصد سینمای ملی را از دید معاون سینمایی وقت تبیین کرده بود.

کتاب سینمای ملی ایران از معدود آثاری است که در زمینهٔ سینمای ملی ایران به نگارش درآمده است و بی‌تردید سرآغازی در این مسیر به شمار می‌رود، زیرا برخی از فعالان این عرصه به موضوع سینمای ملی اعتقادی ندارند و برخی دیگر نیز به این موضوع اشراف تئوریک ندارند. آثار معدودی دربارهٔ این موضوع منتشر شده‌اند که اکثراً به طرح دیدگاه‌های موجود در این زمینه پرداخته‌اند و کمتر رویکردی تحقیقی یا تألیفی داشته‌اند. کتاب حاضر امیدوار است بتواند تا حدی خلأ حاضر را جبران کند.

بریده‌ای از کتاب سینمای ملی ایران

«سینمای ملی و سینمای ایرانی دو مقوله جدا هستند. با تعریفی دقیق از هر دوی این مقوله‌ها روشن می‌شود مراد از سینمای ایرانی چیست. آیا مراد هرگونه اثر سینمایی است که در یک حوزه جغرافیایی با مرزهای جغرافیایی خاص و تابع ساختار کلی سیاسی یک جامعه خاص تولید می‌شود؟ مثلاً، آیا هرگونه فیلمی که پیش از انقلاب اسلامی ساخته شده یا همه فیلم‌هایی که در حال حاضر ساخته می‌شوند و در زمره فیلم‌های تجاری قرار می‌گیرند، سینمای ملی محسوب می‌شوند؟ در هند، بسیاری از فیلم‌هایی که در این کشور به نمایش درمی‌آیند برای خارج از این کشور بازاریابی نمی‌شوند؛ چون فقط مخاطب داخلی هند این‌گونه فیلم‌های سینمایی را می‌فهمد. سینمای داخلی هند با سینمای هندی تفاوت‌های اساسی دارد. فهم سینمای داخلی هند، حتی برای ما که شرقی هستیم، دشوار است. اما وقتی می‌گوییم فیلم‌هندی، یعنی فیلم جهانی یا بین‌المللی. سینمای ایرانی ممکن است حتی دیدگاه جهانی داشته باشد، ولی سینمای ملی در چارچوب ملیت فعالیت می‌کند و بر محدوده‌های جغرافیایی مبتنی است. منظور از سینمای ملی این نیست که محدود عمل می‌کند، بلکه منظور سینمایی است که باید هویت ملی را بازتولید کند؛ هویتی که ریشه آن در ساختار است، چون ما ملت را این‌گونه تعریف می‌کنیم: انسان‌هایی که در یک حوزه جغرافیایی زندگی می‌کنند با مرزهای مشخص تاریخی که دارای سند است و حکومت واحد هم بر آن حکومت می‌کند. پس سینمای ملی ـ نه سینمای ایرانی ـ در همین چارچوب بحث می‌شود. چون در این باره به اندازه کافی بحث نشده و بسیاری از ابعاد موضوع روشن نشده است، اختلاف نظرهای زیادی نیز وجود دارد که اصلاً آیا سینمای ملی داریم؟ برخی می‌گویند این مفهوم روشن است و شکی نیست که سینمای ایرانی داریم؛ چون فیلم‌ها تولید می‌شوند، به نمایش گذاشته می‌شوند، و حتی در جشنواره‌های خارجی شرکت می‌کنند و به جوایزی دست می‌یابند. اما در سینمای ملی هنوز به موفقیت چشمگیری دست نیافته‌ایم؛ چون کشورهایی مانند ایران برای اینکه رشد کنند، سعی کردند درهایشان به روی هرچه از خارج وارد می‌شود باز باشد و همین مشکل را دوچندان کرد؛ چون موضوع به‌درستی مدیریت نشد و مسائل مربوط به ارتباطات میان‌فرهنگی سینما در ایران به‌خوبی حل نشد. برای این منظور، باید در قالب ساختارهایی که پیش از این تشریح شد، تلاش کرد.»