سیداحمد خمینی، جلد 1

کتاب سید‌ احمد خمینی نوشته جواد کامور بخشایش، از مجموعه کتاب شخصیت‌های مانا، با استناد به منابع موجود و تکیه بر اسناد ساواک، تحلیلی از زندگی سید احمد خمینی را ارائه می‌کند.

زندگی سید احمد خمینی را می‌توان از دو دیدگاه متفاوت تحلیل کرد. اول آنکه اگر فرزند امام خمینی نبود و با ایشان ارتباط نمی‌یافت و در مرکز ثقل مبارزه بیت امام قرار نمی‌گرفت، به همین اندازه به شهرت و اعتبار می‌رسید؟ از این زاویه، مقایسه فعالیت‌های سیاسی وی با دیگر روحانیون هم‌سنگ او نشان می‌دهد که انتسابش به امام و شهرتش در بین مبارزان تا چه حد فعالیت‌های سیاسی او را اگر چه اندک تأثیرگذار جلوه داده است.

دوم آنکه، اگر سید احمد فرزند امام خمینی نبود و از حساسیت‌های عوامل امنیتی به دور می‌ماند و فعالیت‌های سیاسی‌اش تا این حد زیر ذره‌بین مأموران ساواک قرار نمی‌گرفت و مانند هم‌مسلکان خود مبارزات سیاسی‌اش را ادامه می‌داد و در سال‌های بعد هم به دلیل همراهی همیشگی‌اش با امام، تلاش‌های او در برهه‌های مختلف در سایه نمی‌ماند، شهرت و اعتبارش بیش از محبوبیت و شهرت کنونی‌اش نبود و نقش او پررنگ‌تر نمی‌شد؟

حجت‌الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی، آخرین فرزند پسر امام، در خانه‌ای پرورش یافت که بعدها مرکز ثقل فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی شد. او در حمایت پدری بزرگ شد که شالوده رژیم پهلوی را از هم گسست، و نظامی اسلامی را در ایران برپا کرد. سید احمد از دوره نوجوانی و جوانی، با الفبای فعالیت سیاسی و شخصیت‌های مبارز آشنا شد و شاکله ذهنی‌اش بر همان مبنا شکل گرفت. وی در دوره جوانی، فعالیت‌های سیاسی‌اش را در غیاب پدر اما با راهنمایی ایشان آغاز کرد. فعالیت سیاسی او در دوران دوری از پدرش بیش از یک دهه به طول انجامید؛ تا جایی که جزء تصمیم‌ گیرندگان اصلی کانون مبارزه (بیت امام) به شمار می‌رفت. فعالیت‌های سیاسی سید احمد از اولین سال‌های تبعید امام آغاز شد؛ اما ورود جدی او به عرصه سیاست از زمانی بود که از نظر سنی به مرحله پختگی رسیده و به سبب حضور در حلقه درس پدر، برادر و استادان حوزه علمیه قم به لباس روحانیت ملبس شده بود. او به دلیل آنکه فرزند امام بود، جایگاه خاصی در جامعه یافت و در همه سال‌هایی که امام در تبعید نجف به سر می‌برد، بیت امام را البته در کنار شخصیت‌هایی مانند آیت‌الله سید مرتضی پسندیده و شیخ حسن صانعی و عده‌ای دیگر اداره می‌کرد و مشعل مبارزه را در قم روشن نگه می‌داشت. حضور شایسته و صادقانه او در بیت امام این اطمینان را هم به خود امام داده بود که هر بیانیه و اعلامیه‌ای که صادر کند، پس از ارسال به ایران، بلافاصله بی‌کم و کاست در اختیار رهبران مبارزه قرار خواهد گرفت. نهضت اسلامی این جریان بی‌واسطه و مطمئن را مدیون سید احمد خمینی است.

او در سال‌های اوج نهضت اسلامی (1356 و 1357)، با سفر به نجف و استقرار در بیت امام نقش رابط بین ایشان و روحانیت و رهبران مبارزه را پررنگ‌تر کرد و پس از فوت برادرش، سید مصطفی، مسئولیت اداره بیت امام در نجف و برقراری ارتباط با داخل و خارج کشور را بر عهده گرفت. هنگامی که عرصه برای حضور امام خمینی در عراق تنگ شد، همراه ایشان به فرانسه رفت، حدود چهار ماه در دهکده نوفل‌لوشاتو مستقر شد و در آن‌جا هم اداره امور را بر عهده گرفت.

سید احمد همراه امام به ایران آمد و با حضور در کنار ایشان، در بسیاری از رویدادهای سال‌های اول پیروزی انقلاب اسلامی نقش مؤثری داشت. در کنار آن، رابط امین بین امام و مسئولان بود. مسئولیت مهم ایشان در آن دوران حفظ امنیت و سلامت امام بود. با رحلت امام، سید احمد خمینی از سیاست کناره گرفت و به ریاضت و معنویات و اداره امور حرم امام مشغول شد، تا سرانجام در 26 اسفند 1373 چشم از جهان فرو‌بست.

از جمع‌بندی این دو تحلیل چنین برمی‌آید که با آنکه بسیاری از فعالیت‌های سید احمد به سبب قرار گرفتن در پشت امام دیده نشد و در دوران پس از انقلاب هم استقلال او کم‌رنگ شد؛ دستاورد وابستگی‌اش به امام در پیشبرد انقلاب مؤثر بود. او مبارزی بود که با بهره‌گیری از موقعیت خود، به چهره‌ای اثرگذار تبدیل شد.

مجموعه پژوهشی «شخصیت‌های مانا» با هدف ارائه الگوهای موفق، به زندگی شخصیت‌های نیک‌نامی می‌پردازد که در عرصه‌های دانش، فرهنگ، سیاست و اجتماع در ایران معاصر زیسته و درگذشته‌اند. این مجموعه که برای عموم مخاطبان به‌ ویژه جوانان و دانشگاهیان تهیه شده برآیند احساس ضرورتی است که در پهنۀ ارائه آثار دقیق و مستند از زندگانی افراد تأثیرگذار پدید آمده است. از این‌ رو پژوهشگران دفتر ادبیات انقلاب اسلامی که تجربه‌ای در شرح‌ حال‌نویسی داشتند، گروهی را در 1388ش با عنوان شخصیت‌های مانا تشکیل دادند. این گروه یک‌ صد تن از شخصیت‌های مشهور یا کم‌آوازه معاصر را برگزید تا در مجموعه‌ای به شرح احوال، فعالیت‌ها، آراء و اندیشه‌ها، آثار و دیگر تکاپوهای زندگی شخصیت‌های مورد نظر پرداخته، آنان را به شیوه‌ محققانه، علمی و مستند، در حدود یک‌ صد صفحه، به مخاطبان معرفی نماید.

بریده‌ای از کتاب سیداحمد خمینی

مجموعه پژوهشی شخصیت‌های مانا، باهدف ارائه الگوهای، موفق به زندگی شخصیت‌های نیک‌نامی می‌پردازد که در عرصه دانش، فرهنگ سیاست و اجتماع در ایران معاصر زیسته و درگذشته‌اند این مجموعه که برای عموم مخاطبان به‌ویژه جوانان و دانشگاهیان تهیه شده برآیند احساس ضرورتی است که در پهنه ارائه آثار دقیق و مستند از زندگانی افراد تأثیرگذار پدیدآمده است.