چراغ راه

کتاب چراغ راه مجموعه مقالاتی است که دکتر همایون همتی درباره شخصیت امام خمینی، اندیشه‌ها و دیدگاه‌های ایشان در طول سال‌ها نوشته است.

سید روح‌الله موسوی خمینی که در ایران به نام امام خمینی شناخته می‌شود، ۱ مهر ۱۲۸۱ متولد شد و ۱۳ خرداد ۱۳۶۸ از دنیا رفت. او نخستین رهبر و ولی فقیه ایران و از مراجع تقلید شیعه بود. امام خمینی در طول حیات خود، رهبری انقلاب اسلامی ایران را بر عهده داشت که در سال ۱۳۵۷ به ثمر رسید.

بریده‌ای از کتاب چراغ راه

حضرت امام (ره) تلقیِ جامعی از دین داشت. او دین را حقیقتی با ابعاد گوناگون فلسفی، اعتقادی، عرفانی، فقهی و مناسکی، اجتماعی‌سیاسی و نیز تأمین‌کننده سعادت و نیک‌بختی آدمی در دنیا و آخرت می‌دانست و درست به همین دلیل بود که برای تأسیس و استقرار یک حکومت دینی تلاش و مبارزه کرد. او نه‌تنها برای استقرار نظم سیاسی‌دینی مبارزه کرد، بلکه به تدریس و نگارش و نظریه‌پردازی نیز همت گماشت. کتاب حکومت اسلامی یا درس‌های او در باب «ولایت فقیه» و نیز بحث مبسوطی که در کتاب البیع دربارهٔ ولایت فقیه مطرح کرده است، مبانی تئوریک نظام حکومتی اسلام را تدوین و معرفی کرده و پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز پیوسته به تنقیح و تکمیل نظراتشان پرداختند. دین در تلقیِ امام هرگز محدود به یک بُعد نبوده است؛ بلکه حقیقتی وحیانی و ماورایی و فراگیر است که در کلیت خود راهنما و جهت‌بخش زندگی آدمی و هدایتگر او در دنیا و آخرت است. در تمامی اعلامیه‌ها، رهنمودها، سخنان، موضع‌گیری‌ها، نوشته‌ها، نامه‌ها و کل زندگی و عمل ایشان، مسئلهٔ جامعیت دین به‌شکلی بارز و آشکار مشاهده می‌شود. این یکی از پیام‌ها و بخشی از میراث ارزشمند امام و پیام او به بشر امروز است که می‌توان بین معنویت و رفاه مادی پل زد و این دو مزاحم هم نیستند. می‌توان مؤمنانه و آزاد و وارسته و با معنویت زیست؛ در عین حال از رفاه و توسعهٔ مادی نیز برخوردار بود. می‌توان خلوت‌های عارفانه با خدا داشت؛ اما زیر بار ذلت و ننگ و ستم نرفت و عزت و شرف انسانی خویش را حفظ نمود. این درس بزرگ امام است، برای نسل‌های امروز و فردا و برای جهان آینده؛ درسی که تنها مخاطبانش ایرانیان و مسلمانان جهان نیستند؛ بلکه همهٔ مشتاقان آزادی و معنویت و همهٔ کسانی که خواستار عزت و استقلال و زیست شرافتمندانه‌اند، یکسان مخاطب آن قرار می‌گیرد و درس آزادگی، عزت، شرف و ستم‌سوزی است. درس هماره‌زنده و پیام همیشه‌آزادی‌بخش و زندگی‌سازی است که امام با سخن و عمل خود به انسان‌ها آموخت. این پیام را نباید گذاشت فراموش شود. این پیام متوجه کل بشریت است و پیام آزادی بشر غفلت‌گرفته، غرورآلود، ستم‌پیشه و به‌اسارت‌گرفته معاصر است که در بند بهره‌کشی و استعمار جباران و ستمگران عالم در حال فرسایش و نابودی است. دین ضامن رفاه و سعادت ماست، هم در دنیا و هم در آخرت و دنیا و آخرت دو حقیقت به‌هم‌پیوسته و با هم مرتبط‌اند، نه دو امر گسیخته و جداافتاده و ناسازگار. با این تلقی به این دین بیندیشیم و همچون پیامی روح‌بخش و طراوت‌انگیز و آزادساز آن را در متن زندگی خویش وارد سازیم و در سایه آن به سر بریم. این میراث شگفت و رهایی‌بخش امام (ره) است. تلقیِ امام از دین یک تلقیِ فلسفی و عرفانی و انقلابی است: یک تلقی چندبُعدی و چندساحتی. یعنی دین هم بن‌مایه‌های عمیق و استوار فلسفی و معرفتی دارد و یک جهان‌بینی و هستی‌شناسی خاصی ارائه می‌دهد. به‌علاوه ابعادی شهودی و اشراقی و فراعقلانی، نه ضدعقلانی، دارد که دریافت آن محتاج سیر قلبی و سلوک معنوی است. دیگر اینکه دین می‌تواند تحول‌آفرین و انقلاب‌زا باشد. یعنی این قابلیت و توان در آموزه‌ها، باورها، مناسک و اعمال دینی هست که منجر به تحول اساسی و ساختاریِ فرد و جامعه بشود. دین و آموزش‌های دینی قدرت «بسیج توده‌ها» را دارد. دین می‌تواند موجب تغییر یک ساختار سیاسی‌اجتماعی خاص شود و «نظم سیاسی» نوینی را جایگزین سازد. پس در تلقیِ امام از دین، هم به بُعد معرفتی و باورزایی دین توجه شده و هم بُعد تحول‌آفرینی و انقلاب‌سازی آن مورد لحاظ و تأکید قرار گرفته است.