اندیشه در بحران، جلد 1

مجموعه شش جلدی اندیشه در بحران به قلم دکتر شهریار زرشناس به مبانی فکری و اندیشه تعدادی از متفکران غربی پرداخته است که جلد ششم  آن را با عنوان لکان، آرنت، هابرماس و یونگ در نگاهی کوتاه می‌خوانید.

 در کتاب اول این مجموعه دکتر زرشناس نگاه کوتاهی به به فروید و فرویدیسم انداخته است و مطالبی همچون زمانه و زندگی فروید ، روان‌شناسی و روانکاوی او، تفسیر فروید از انسان، دین و اخلاق از نظر فروید و… را بررسی کرده است. جلد دوم این مجموعه به زندگی و ابعاد فکری آیزایا برلین، میلتون فریدمن و جان راولز اختصاص دارد. اندیشه‌های فردریش فون هایک و ریچارد رورتی در دفتر سوم این مجموعه بررسی شده‌اند، سرمایه‌داری مدرن و ایدئولوژی‌های نئولیبرالیسم هم در این جلد معرفی و بررسی شده‌اند. در دفتر چهارم به آرا و زندگی ریمون آرون و نظم و نظام لیبرال سرمایه‌داری و افکار و زندگی رولان بارت پرداخته شده است. دفتر پنجم به ژان پل سارتر و ارنست کاسیرر و اندیشه‌های آنها اختصاص دارد و دفتر ششم به آرای لکان، آرنت، هابرماس و یونگ می‌پردازد. 

بریده‌ای از کتاب اندیشه در بحران

فروید در کتاب توتم و تابو به دنبال آن است تا تاریخ بشر را بر پایهٔ عقدهٔ اودیپ مدعایی‌اش تفسیر و تحلیل کند. فروید مدعی است که هزاران سال پیش، در روزگاری که به ادعای او انسان‌ها «گله‌وار» در اعماق جنگل‌ها زندگی می‌کردند و پدر با استبداد بر خانواده حکم می‌راند و تمتع از زنان را منحصر به خود کرده بود، زمانی فرامی‌رسد که پسران جوان بر پدر طغیان می‌کنند و پدر را به قتل می‌رسانند تا بتوانند زنان او را (درواقع مادران خود) را از آنِ خویش کنند. بنا به روایت فروید، پسران پس از به قتل رساندن پدر و کام‌گیری از مادر دچار اندوه و احساس گناه می‌شوند و به منظور غلبه بر این احساس گناه، قانون منع زنا با محارم (ازدواج با مادر و خواهر) را وضع می‌کنند و هر سال در سالگرد حادثهٔ قتل پدر مراسمی آیینی اجرا می‌کنند و حیوانی را که توتم خانواده و قبیله است و به مدعای فروید نمادی از پدر خانواده محسوب می‌شود، می‌خورند. فروید توتم را نمادی از احساس گناه نسبت به قتل پدر و حرمت‌گذاری به آن و تابو را نیز قاعدهٔ وضع‌شده‌ای به منظور جلوگیری از تکرار ماجرای قتل پدر می‌داند. فروید مدعی است ماجرای قتل پدر و احساس گناهِ پیامد آن در ناخودآگاه هر فرد انسانی وجود دارد و در پروسهٔ تطور روانی هر کودک در ذهن او تجربه می‌شود. از نظر فرویدیسم، دین و اخلاق محصول تعمیم توتم و تابو هستند. بدین‌سان، فروید می‌کوشد عقدهٔ اودیپ را محصول یک اتفاق واقعی در زندگی نیاکان جنگل‌نشین بشر (یعنی واقعهٔ قتل پدر) بداند و بر پایهٔ عقدهٔ اودیپ و توتم و تابو، تفسیری سکولارـ اومانیستی از دین و اخلاق ارائه دهد. تئوری فروید درخصوص توتم و تابو در تفکر اومانیستی و تفسیر بیولوژیک‌ـ داروینی فروید از انسان ریشه دارد. آنتونی استور در توضیح آرای فروید در کتاب توتم و تابو چنین می‌گوید: کتاب توتم و تابو که شامل چهار فصل است و در ابتدا جدا از هم نشر یافت و در ۱۹۱۳ به صورت یک جلد منتشر شد. منابع اصلی فروید بحث و فحص‌های مردم‌شناسی داروین در کتاب هبوط انسان، کمان طلایی اثر سر جیمز فریزر و نظریه‌های رابرتسون اسمیت و ج.ج.آتکینسون بود. این منابع امروزه جزئاً یا کلاً از اعتبار افتاده‌اند. توتم نشانهٔ نمادین گروه اجتماعی خاصی در درون قبیله بوده است. ممکن بوده است به صورت حیوان یا در موارد کمتری یک درخت یا پدیده‌ای طبیعی مانند باران باشد. توتم شیئی مورد تقدیس یا پرستش بوده و تابو (محرمات) قوانینی بوده که کشتن، خوردن و گاه حتی لمس کردن توتم را ممنوع می‌کرده‌اند. اما در مراسم جمعی قبیله می‌شده است که طی مناسکی حیوان توتم را قربانی کنند و حتی به صورت مائدهٔ قدسی آن را بخورند.