روایت مرگ در رمان‌های جنگ ایران و فرانسه

کتاب روایت مرگ در رمان‌ های جنگ ایران و فرانسه اثری پژوهشی از فاطمه سادات حسینی اسحق آبادی است که در انتشارت سوره مهر منتشر شده است. این کتاب به بررسی روایتی می‌پردازد که از مرگ در آثار داستانی ایرانی و فرانسوی وجود دارد.

جنگ یکی از پدیده‌هایی است که همواره همراه بشر بوده است و او را همیشه دنبال کرده است. دنیا، به خصوص زمانی که با دو جنگ جهانی بزرگ روبه‌رو شد، به این پدیده بیشتر توجه کرد و این توجه را می‌توان در آثار داستانی و رمان‌هایی دید که در این فاصله زمانی منتشر شده‌اند. در هر کجا که جنگی صورت بگیرد، مرگ همراهش می‌آید و این همراهی، در آثار ادبی مردم آن سرزمین خود را نشان می‌دهد. در هر نقطه‌ای از دنیا، با توجه به پیشینه‌های اعتقادی و فرهنگی، این پدیده شکلی متفاوت به خود می‌گیرد و در ایران، مرگ در جنگ خودش را به شکل شهادت نشان می‌دهد. اما اگر نگاهی به ادبیات جدید کشورهای غربی بیندازیم درمی‌یابیم که این موضوع، تصویری منفی دارد.

رمان شکل تازه ای از انواع ادبی است که در نتیجه تحولات فرهنگی و اجتماعی غرب پدید آمد. در ایران، پدیده رمان در زمانی شکل گرفت که انقلاب مشروطه جریان داشت و روشنفکران و تحصیلکرده‌ها با ترجمه آشنا شده بودند. در همین روزگار بود که بسیاری از آثار فرانسوی به فارسی ترجمه شد.

فاطمه سادات حسینی اسحق آبادی در کتاب روایت مرگ در رمان‌ های جنگ ایران و فرانسه به بررسی روایت‌هایی پرداخته است که از مرگ در آثار ادبی و رمان‌های نویسندگان ایرانی و فرانسوی دیده می‌شود.

بریده‌ای از کتاب روایت مرگ در رمان‌های جنگ ایران و فرانسه

روایت ذهنی در روایت ذهنی، یکی از شخصیت‌ها در زاویهٔ دید اول‌شخص داستان را نقل می‌کند و روی صحبتش با خواننده یا خواننده‌هایی است؛ به همین دلیل شامل نوعی از تک‌گویی نیز می‌شود که با مخاطبی بیرون از داستان صحبت می‌کند؛ یعنی تک‌گویی مطلق که خواننده یا خواننده‌هایی را مورد خطاب قرار می‌دهد. در این شیوه، ذهنیت و بعد درونی یکی از شخصیت‌های داستان ارائه می‌شود. تک‌گویی درونی تک‌گویی درونی یکی از انواع تک‌گویی‌هاست و آن گفت‌وگویی است که در ذهن شخصیت اصلی یا مرکزی داستان جریان دارد. در این شیوه، اندیشه‌های شخصیت پیش از پرداخت آن در ذهن با آشفتگی و ابهام روایت می‌شود. تفاوت تک‌گویی بیرونی با درونی در این است که راوی، اگرچه ذهنیات خود را روایت می‌کند، مخاطبی خاص را در نظر دارد و شیوهٔ گفتار از نظر نحوی منظم است. روایت یادداشت‌گونه روایت یادداشت‌گونه، در حوزهٔ زاویهٔ دید اول‌شخص، بازگویی داستان‌هایی است که یادداشت‌های روزانه یا هفتگی یا... موجب تکوین آن‌ها می‌شود. روایت خودزندگی‌نامه‌ای در روایت زندگی‌نامه، راوی در زاویهٔ دید اول‌شخص، از حادثه یا حادثه‌هایی که برای او در گذشته اتفاق افتاده است صحبت می‌کند؛ حادثه‌هایی که ممکن است در دوره‌های متفاوت زندگی روی داده، تأثیر ماندگاری بر ذهن او گذاشته، دگرگونی‌هایی عمیق را در او به وجود آورده و تجربه‌هایی از آن‌ها به دست آورده باشد که حالا او را به بازگویی آن‌ها راغب کرده است. روایت خاطره‌گونه روایت خاطره‌گونه، در زاویهٔ دید اول و سوم شخص، داستان‌هایی را دربرمی‌گیرد که گزارش دست اول و بی‌واسطه‌ای از آنچه پیش آمده است به دست می‌دهد. تک‌گویی نمایشی تک‌گویی نمایشی یکی از انواع تک‌گویی‌ها و یکی از شیوه‌های نقل داستان کوتاه و رمان است که تنها یک نفر آن را در زاویهٔ دید اول‌شخص روایت می‌کند و در شعر و نمایش‌نامه هم استفاده می‌شود. دانای کل محدود در این دیدگاه، زاویهٔ دید بر یک نقطهٔ کانونی متمرکز است و قدرت تحرک ندارد، ولی می‌تواند محیط درونی و اطراف خود را ببیند. نویسنده وارد ذهن یکی از شخصیت‌ها می‌شود و اعمال و رفتار دیگر شخصیت‌ها را از نگاه او توصیف می‌کند. این دیدگاه، روی یک شخصیت متمرکز است که داستان از دید او روایت می‌شود. دربارهٔ دیگر شخصیت‌ها، نویسنده فقط به رفتار و گفتارشان اشاره می‌کند. در شیوهٔ دانای کل محدود، زاویهٔ دید متمرکز بر یک نقطه است و قدرت تحرک ندارد، ولی می‌تواند محیط درونی و اطراف خود را ببیند (اخوت، ۱۳۷۱:۱۰۶). در این حالت کانون صفر، زاویهٔ درونی و بازنمود از نوع همگن است؛ چون راوی دانای کل یک شخصیت داستانی است. این دیدگاه، بیشتر برای داستان کوتاه مناسب است.