عقلانیت در دین و تفکر فلسفی ابن سینا

«عقلانیت و دین در تفکر فلسفی ابن سینا» نوشته عباس بخشی است. این کتاب با بررسی اندیشه‌های فلسفی ابن‌سینا، می‌کوشد رابطه عقلانیت و معنویت را در نوشته‌های او دنبال کند.

بخش‌های این کتاب عبارتند از: فصل اول: به معناشناسی لغوی و اصطلاحی عقل و دین می‌پردازد و در خلال آن به جهت آگاهی از دیدگاه کتاب و سنت و تفاوتی که با عقلانیت فلسفی دارد، مورد بحث قرار می گیرد. فصل دوم: نگاهی است اجمالی به سیر بحث عقل و دین در بستر تفکر تاریخی مغرب زمین، چنان‌که، در همین فصل طی گفتاری جداگانه به مناسبات عقل و دین از منظر نخستین فیلسوفان مسلمان اشاره می‌شود. فصل سوم: در این فصل ضمن اشارهٔ مختصر به کارنامهٔ علمی و فلسفی ابن‌سینا، رابطه عقلانیت و دین از منظر او بحث شده و به اصول و مبانی فلسفهٔ متافیزیک و تمایز هستی و چیستی از نظر او و نیز مسألهٔ شناخت، نفس، ادراک و به دنبال آن تقسیم عقل از دیدگاه ابن‌سینا گفت و گو می شود و به مفهوم خدا، معاد و نبوت و نحوهٔ هماهنگی مفاهیم یاد شده با عقلانیت استدلالی تبیین می گردد. در پایان فصل مزبور، الاهیات ابن‌سینا در ترازوی نقد قرار گرفته و به آرای دو تن از برجسته ترین منتقدان برابر سازی عقل و دین، یعنی ابوحامد غزالی و فخر الدین رازی اشاره شده و در فرجام سخن، از خسوف فلسفهٔ استدلالی در فرهنگ اسلامی و عوامل معرفتی و غیر معرفتی افول و فرسایش فلسفهٔ مشایی صحبت به میان آمده است.

بریده‌ای از کتاب عقلانیت در دین و تفکر فلسفی ابن سینا

عقل و دین دو مضمون دیر پایند که به یک جغرافیا و یا تاریخ خاص منحصر نبوده و نیست، بلکه در همه ادوار تاریخی حضور داشته و به‌تناسب تلقی‌ها و نگرش‌ها و مفروضات پیشینی صاحبان ادیان و اصحاب فلسفه نحوه بروز و ظهورش متفاوت بوده است. در این دفتر، نگارنده، در حد بضاعت خویش می‌کوشد دو مضمون مزبور و نحوه همگروی آنها را به‌مثابه دو منبع معرفتی مستقل در تفکر فلسفی ابن سینا بر رسد. زیرا وی را می‌توان سرآغاز تلقی نوینی از تفکر فلسفی و نسبت آن بامعرفت دینی برشمرد که با بر ساختن مفاهیمی جدید، چگونگی رابطه عقل و دین را فراتر از اندیشه پیشینیان سامانی تازه بخشیده است.