نظام‌نامه‌ حرب

«نظام نامۀ حرب» شامل یکصد و ده فرمان از آیت الله بلادی بوشهری برای مبارزان تنگستانی در جنگ جهانی اول است که مرتضی سرهنگی آنها را گردآوری کرده است. در مقدمه کتاب می‌خوانید: آیت‌الله سید عبدالله بلادی بوشهری در لابه‌لای کتاب لوایح و سوانح خود متن «نظام‌نامۀ حرب» را آورده است که از فصول درخشان و ماندگار این کتاب است. ایشان پیش از ورود به مبحث نظام‌نامه، علت تألیف آن را کوتاه و مختصر می‌نویسد و در برابر ما تصویری از بوشهر قرار می‌دهد که به اشغال کامل انگلیسی‌ها درآمده و آتش جنگ و گریز مدافعان ایرانی با نیروهای اشغالگر شعله‌ور است.

در همین متن کوتاه متوجه می‌شویم رئیس‌علی دلواری به شهادت رسیده ولی به روحیۀ تهاجمی نیروهای ایرانی صدمه‌ای وارد نشده است. در شیراز هم وضعیت فوق‌العاده برای آموزش نظامی و دفاع همه‌جانبه علیه انگلیس حاکم است. آیت‌الله بلادی در دو سطر آخر شرح وضعیت بوشهر در جنگ جهانی اول (۱۹۱۵ میلادی) دربارۀ علت تألیف نظام‌نامۀ حرب می‌نویسد: «از مرکز مجاهدین [در تنگستان] خواهش نظام‌نامه اساسی و اصول حربی برای عملیات ملی شد. لذا فوراً یکصد و ده ماده اصول حرب نوشتم و برای آن‌ها فرستادم.» (ص ۶۷) همین صراحت لهجه و روشن‌گویی در یکصد و ده ماده نظام‌نامۀ حرب دیده می‌شود. ممکن است برخی گفته‌های آیت‌الله بلادی ساده و بدیهی دانسته شود، اما همین بدیهیات در نظام اهمیت دارد. این نظم که از اطاعت باطنی سرچشمه می‌گیرد اگر از آشپزخانه تا توپخانه حاکم باشد، رسیدن به نتیجۀ دلخواه برای فرمانده یا یک قشون دشوار نیست. نظام‌نامۀ حرب را از دل کتاب لوایح و سوانح بیرون آوردم تا این دستورهای نظامی بیشتر و بهتر دیده شود. مردم ما که یک جنگ دفاعی هشت‌ساله را پشت سر گذاشته است اهمیت چنین نوشته‌هایی را بیشتر می‌داند؛ به‌خصوص اینکه آینده‌نگری این مجتهد نواندیش در نظام‌نامۀ حرب که از فرماندهان مبارز جنوب خواسته است از میدان‌های نبرد عکس تهیه کنند و روزانه گزارش جنگ خود را بنویسند، دامنۀ ژرف‌نگری ایشان را دربارۀ اهمیت اسناد و مدارک جنگ بیش از پیش نشان می‌دهد.