هنر گچ بری مکتب خراسان

کتاب هنر گچ بری مکتب خراسان اثری از طاهره کمالی زاده و محسن کمالی زاده است که در نشر سوره مهر به چاپ رسیده است. این کتاب به بررسی و آموزش سبک گچ‌بری استاد ابوالقاسم کمالی‌زاده می‌پردازد.

هنر گچ بری یکی از هنرهای اصیل ایرانی و معماری اسلامی است. تزیین گچی، به صورت کنده کاری، قالب گیری و منقوش، یکی از عناصر عمده در تزیین معماری ایرانی است و ایرانیان باستان روش‎‌های گچ بری مختلفی را امتحان کرده‌اند و با این کار شاهکارهای ارزشمند به هنر معماری اضافه کرده‌اند که لذت بصری برای مخاطبان و هر کسی که به آن نگاه کند، ایجاد می‌کند.

طاهره کمالی‌زاده و محسن کمالی‌زاده در کتاب هنر گچ بری مکتب خراسان، اثری پژوهشی ارائه کرده‌اند که سبک گچ بری استاد ابوالقاسم کمالی زاده را بررسی می‌کنند و آموزش می‌دهند.

بریده‌ای از کتاب هنر گچ بری مکتب خراسان

ویژگی هنر گچ بری در معماری اسلامی به نظر برخی کارشناسان هنر اسلامی اهمیت گچ بری در ویژگیهای آن است. در دسترس بودن مصالح آن یعنی گچ آن را صنعتی در دسترس همگان قرار داده است. قابلیت انعطاف گچ این امکان را فراهم میکند که در ساخت مجسمههای مستقل، در اندازه‌های طبیعی و همچنین ساخت نقوش گیاهی و حیوانی و غیره از آن استفاده شود. به نظر میرسد هیچ محدودیتی در خصوص راه‌های استفاده از گچ و تغییر شکل آن وجود نداشته است. به همین دلیل در سراسر تاریخ هنر اسلامی آثار گچ بری به شکل گنجینه‌های متنوع از شکلها دیده میشوند. البته کنده‌کاری بر روی گچ کار چندان آسانی نیست. کار بر روی بوم گچی، که با سرعت در حال سفت و سخت شدن است، به مراتب دشوارتر از کار با قلم مو و مداد روی بوم است. درست است که گچ بسیار انعطاف پذیر است، اما به عنوان مثال گچ بری در مقایسه با سنگ تراشی بسیار دشوارتر و حساستر است؛ زیرا سنگ تراش روی مصالح همگن و پابرجایی چون سنگ کار میکند، اما گچبر به دلیل سخت شدن تدریجی گچ، ناچاراست در هر زمان یک قسمت کار را به اتمام برساند طرحها نیز پیچیده و درهم تنیده و در جهات مختلف و مخالف در حرکت و امتدادند، از این رو گچبر باید از ابتدا، از همان لایه‌های نخست و زیرین، بداند که طرح را چگونه ببرد و فرم دهد تا در سطوح رویی، طرحها متناسب و یکدست ظاهر شوند و در نتیجه کاری هنرمندانه و خردمندانه به ظهور رسد. این امر نیازمند دقت فراوان، تخیل قوی و قوت محاسبه است که به قول پوپ اگر بداهه کاری بر نظم و نقشه ریزی کامل چیره شود خطر اغتشاش و سردرگمی در پیش است. در گچ بری ایرانی، در طی روزگاری دراز، عالیترین درجه ابداع و ابتکار حفظ شده است و ترکیبات متنوعی که در تزیین و گچ بری به کار برده میشود همچنان بسیار زیبا و شگفت آور است. بعضی از عناصر این ترکیبات در طول زمان به سرعت تغییر کرده، تکامل یافته و مانند عناصر دیگر (مانند حاشیه‌های محافظ اطراف طرح‌ها که استادانه اما ساده است) فقط با کمی تعدیل اغلب در طول قرنها تکرار شده است. در مواردی نیز هنرمندان تصاویر سبک رئالیستی قرن نوزدهم مغرب زمین را ترجیح داده‌اند.