کتاب گویای دریا خانم

نمای نزدیک: کتاب «دریا خانم»، داستانی آشنا در حوزه ادبیات دفاع مقدس دارد؛ خاطرات زنی که همسر خود را در جنگ از دست می‌دهد و به تنهایی بار مسئولیت اداره خانواده را به دوش می‌کشد. از میان کتاب‌هایی که به خاطره‌نگاری در مورد دفاع مقدس پرداخته‌اند، آن‌هایی که به زندگی و احوالات زنان می‌پردازند، ‌ خصوصیاتی منحصر به فرد دارند. توجه ویژه به جزئیات زندگی، ذکر روابط بین شخصیت‌ها و نقش هر یک از آن‌ها در پیشبرد روایت و توجه به مسائل احساسی و عاطفی از جمله مشخصه‌های این نوع کتاب‌ها در حوزه ادبیات دفاع مقدس هستند. به علاوه، این کتاب‌ها به بررسی زوایای مختلف زندگی و فرهنگ عامه مردم در زمان وقوع داستان می‌پردازند و از این رو منابعی معتبر برای شناخت فرهنگ و سبک زندگی مردم شهرهای مختلف ایران هستند.آذر علامه هم در ابتدای این کتاب، ‌از بازی‌های کودکانه، مجالس نذری و بهانه‌های کوچک برای خوشبختی‌ طبقه پایین اجتماع می‌گوید؛ خانواده‌هایی که بیش از هر چیز به مذهب، اخلاق و تربیت صحیح فرزندان خود بها می‌دهند. در این بخش از کتاب، او با مطرح کردن دردسرهای ناشی از رعایت حجاب در مدرسه، گوشه‌ای از مشکلات خانواده‌های مذهبی در دوران حکومت رژیم پهلوی را به تصویر می‌کشد. کتاب اشاراتی هم به فعالیت‌های انقلابی مردم بوشهر و نقش آن‌ها در قیام مردمی علیه رژیم پهلوی دارد. پس از حمله نیرو‌های عراقی به ایران و رسیدن شعله‌های جنگ به بندر بوشهر، ‌رضا جلیلوند، همسر آذر علامه، همچون دیگر مردان بوشهر به جنگ می‌رود و پس از مدت کوتاهی شهید می‌شود. خاطرات مربوط به چگونگی اطلاع آذر علامه از شهادت همسر خود و سفر به تهران و ارومیه برای تحویل گرفتن پیکر رضا است که تصاویری غمناک و زلال را پیش روی خواننده به نمایش می‌گذارند و در عین حال صبوری و پایداری آذر را نشان می‌دهند. آذر علامه در کتاب خود از زنی جوان سخن می‌گوید که در ابتدای زندگی همسر خود را از دست می‌دهد و برادر خود را در اسارت دشمن می‌بیند، اما همچون تمام مادران این سرزمین، با قامتی ایستاده به زندگی ادامه می‌دهد و به تربیت کودک خود مشغول می‌شود و با افتخار درباره دخترش که تنها یادگار همسر شهیدش است، می‌گوید: «حالا رحیمه پزشک شده است».

نمای دور: سید قاسم یاحسینی: خیلی ها خاطره را زیرمجموعه ادبیات تلقی می کنند و این خطای محرزی است.خاطره از آن جهت که روایت یک واقعه است زیرمجموعه تاریخ است، اما متنی که تولید می شود می تواند ادبی باشد. برای نمونه، کتاب تاریخ بیهقی یک کتاب تاریخ است اما امروزه در دانشکده های ادبیات نیز به عنوان یک متن ادبی تدریس می شود. سفرنامه ناصرخسرو در واقع روایت یک تاریخ است، یعنی مشاهدات ایشان در طول سفر. اما امروزه به عنوان یک متن ادبی متعلق به قرن خودش مورد اعتنا است. بنابراین محتوای اثر وقتی روایت می شود، متعلق به تاریخ است اما متنی که نوشتار می شود ادبیات است. خودنگاشت هم مه تواند به یک متن ادبی تبدیل شود، اما در تاریخ شفاهی این مجال پیدا
نمی شود و به آرایه های ادبی ورود پیدا نمی کنیم، چرا که هما نطور یکه راوی صحبت می کند، خاطر ه نویس باید آن را ثبت و ضبط کند. هر چقدر که خاطره صبغه ادبی پیدا کند، کیفیت تاریخی آن کاهش پیدا می کند.

از کتاب: مردم ساکن خیابان ششم بهمن، به این جوان «جمشیدو » می گفتند. جمشیدو حمال بود و با زحمت زیاد لقمه نانی به دست می آورد. گاردی های سنگدل با گلوله جمشیدو را در یکی از کوچه های خیابان ششم بهمن به شهادت رساندند. جمشیدو اولین شهید انقلاب اسلامی در بندر بوشهر بود. بعد از شهادت جمشیدو، مردم در تشییع جنازه او شعار دادند: «جمشیدو، مرگت مبارک ». دو سه روز پس از شهادت جمشیدو، وقتی به سر کارم می رفتم، دیدم با رنگ فشاری سیاه، چند جای خیابان ششم بهمن نوشته اند: «خیابان جمشیدو » صفحه63