نوازش‌های کودکان ایران

وازش‌های كودكانه شعرهایی هستند كه در آن‌ها، برخلاف لالایی‌ها، هدف آرام كردن كودكان نیست؛ بلكه این شعرها برای تفریح، نوازش و خنداندن كودك خوانده می‌شود؛ تفریحی كه مادر و كودك هر دو در آن شریك‌اند. نوازش‌ها، با هارمونی شادی كه دارند، باعث انبساط خاطر مادر و كودك می‌شوند. تكان دادن سر و دست و قهقهه‌های […]

وازش‌های كودكانه شعرهایی هستند كه در آن‌ها، برخلاف لالایی‌ها، هدف آرام كردن كودكان نیست؛ بلكه این شعرها برای تفریح، نوازش و خنداندن كودك خوانده می‌شود؛ تفریحی كه مادر و كودك هر دو در آن شریك‌اند. نوازش‌ها، با هارمونی شادی كه دارند، باعث انبساط خاطر مادر و كودك می‌شوند. تكان دادن سر و دست و قهقهه‌های شاد و رهای كودک مادر را به اوج شادی‌ها و لذت‌ها می‌برد و برای لحظاتی هم كه شده او را از غم روز و روزگار می‌رهاند. در این شعرها، دیگر از شكوه و گلایه از فلک و بخت بد خبری نیست. مادران ناكامی‌ها و دردهای خود را ترنّم نمی‌كنند، بلكه برای كودكان خود آرزوهایی شیرین و گاه دست‌نایافتنی می‌كنند؛ آرزوهایی كه شاید روزگاری آرزوی خودشان بود.

نواز‌ش‌های كودكان از منظر محتوا به سه گروه تقسیم می‌شود:

۱. نواز‌ش‌های دخترانه؛

۲. نوازش‌های پسرانه؛

۳. نوازش‌های دخترانه و پسرانه (توأمان).

در نوازش‌های دخترانه مضامینی چون فهیم و باكمال بودن دختر، داشتن خواستگاران ثروتمند و صاحب‌منصب، چراغ و روشنایی خانه بودن دختران، و به‌ندرت اظهار تأسف از داشتن دختر ـ آن‌هم با كنایه و ایهام ـ نمود پیدا كرده است. اما، عمده‌ترین مضمون نوازش‌های پسرانه گرفتنِ زنان متعدد است و بعد از آن مكتب رفتن و ملّا و باسواد شدن و طبیعتاً به تبع آن صاحب‌منصب و ثروت شدن مضامین دیگر این‌گونه از نوازش‌هاست.

گروه سوم نوازش‌هایی است كه در آن‌ها فارغ از جنسیت فرزند به مضامینی چون دفع قضا و بلا، دوری از چشم و نظر بد و بزرگ شدن كودك پرداخته می‌شود.

فرم و شكل نوازش‌های كودكان ثابت نیست؛ برخی از آن‌ها چهار مصرع دارد و برخی نیز منظومه‌ای است حاوی همه آنچه مادر برای كودكش می‌خواهد. وزن اغلب این نوازش‌ها هجایی و از هارمونی شادی برخوردار است.

این مجموعه ـ نوازش‌های کودکان ایران ـ حاوی نوازش‌هایی است كه نگارنده از بیست سال پیش، در دوران تحصیل و تدریس و نیز دوره خدمت سربازی در شهرهای مختلف از ارومیه گرفته تا شیراز، از هم‌كلاسی‌ها و هم‌دوره‌ای‌ها و خانواده‌های آن‌ها، كه هر یک از شهرها و مناطق مختلف كشور بودند و اسامی آن‌ها در پایان کتاب آمده است، شنیده و گردآوری نموده است. با توجه به اینكه اغلب این شعرها و ترانه‌ها فراموش شده و یا در حال فراموشی است، نویسنده وظیفه خود دانسته كه آن‌ها را، همان‌گونه كه هستند، منتشر کند. ناگفته پیداست كه این مجموعه دربرگیرنده همه نوازش‌ها نیست و ای‌بسا ده‌ها برابر این مجموعه هنوز در ذهن و زبان مادران سالخورده اقصی نقاط این سرزمین پهناور هست که کم‌کم رنگ فراموشی به خود می‌گیرد.

بریده‌ای از کتاب نوازش‌های کودکان ایران

نیشابور دختر رِی دارُم مو به خونه تا كی دارم مو دختر مو رَ خان ترشی‌شه مَیَه باباجانش نَمَتَه شترای وَر قطار مَیَه ننه‌جانش نَمَتَه اسبای كرّه‌دار مَیَه عمه‌جانش نَمَتَه میشای برّه‌دار مَیَه واز خَلَهد جانش نَمَتَه مرغای جوجه‌دار مَیَه كُووشِ ناشمار مَییم برنج دِ جوال مَییم روغن دِ تاغار مَییم بِنچینیم همه خویشون مصلحت كنیم ایشون ببینیم دختر رو مِتیم یا نِمِتیم نِه نِمِتیم، نِه نِمِتیم دختر نِمِتیم به هر بلوچی جنگش بكنه وِ سَرِ كُلوچی دختر رو مَییم به شاهِ شاهون یك پاش دِ ركاب یك پاش دِ دیوون تهران دختر دارم كس نداره «قوام» كه دسرس نداره «مشیر» خبر نداره «حاتم» كه مال نداره هزار هزار بیارند سیصد هزار بیارند ریش گرو بذارند این ملوسه بخواهند به كس كسانش نمی‌دم به همه كسانش نمی‌دم به راه دورش نمی‌دم خسته می‌شه به مرد پیرش نمی‌دم شكسته می‌شه مرد پیره عیاره نون به تنور می‌شماره به كسی می‌دم كه كس باشه خوشگل و خوش‌نفس باشه كیف پولش اطلس باشه قبای تنش اطلس باشه اشتر با قطار بیارن دیگ حلقه‌دار بیارن میش بره‌دار بیارن مرغ جوجه‌دار بیارن رخت ناشمار بیارن كفش دكمه‌دار بیارن صد بخته و صد تخته آیا بدهم دختر! آیا ندهم دختر! شاه بیاد با لشکرش وزیرنظام پشت سرش برای پسر بزرگ‌ترش آیا بدهم دختر! آیا ندهم دختر! دختر دارم هزار هزار قابل كفش پنج هزار از دامغان تا قندهار خواهان داره هزار هزار می‌دمش به تاجری بزنه تخت زری تاجر بیاد ماچش كنه مادر بیاد نازش كنه قربونت برم یه وقتی اونوقت كه روی تختی قربونت برم چه می‌شه انار طاقچه می‌شه می‌افته پاره می‌شه آش پیاله می‌شه خوراك خاله می‌شه