هر طرف آواز غم

هر طرف آواز غم؛ نوحه‌خوانی در شوشتر که به کوشش «متین رضوانی پور» گردآوری شده است، حاوی هفتاد و دو نوحه معروف از نوحه خوانان شهر شوشتر در مورد واقعه کربلا است. نوحه های مذهبی شهرستان شوشتر به همراه آوانگاری (نت نویسی) اشعار، در این کتاب گنجانده شده است. کتاب «هر طرف آواز غم» یک اثر ارزشمند در زمینه ثبت نغمه ها و اشعار مورد استفاده نوحه خوانان است که در انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. در این کتاب برای هر کدام از معصومین نوحه هایی گردآوری شده است که آوردن متن نوحه ها به علاوهٔ گوشه‌ها و ردیف‌های هر نوحه را می توان از ویژگی‌های بارز کتاب دانست.

نوحه خوانی، یکی از آیین های قدیمی شیعیان است که در آن به سوگواری و بیان مصیبت بزرگان دین می پردازند. نوحه خوانی که یکی از شاخه های موسیقی مذهبی است، از دیرباز در ایران رواج داشته و امروزه به عنوان یک سنت و فرهنگ مقبول در سراسر کشور شناخته شده است. اهمیت نوحه خوانی در ایران آن‌چنان زیاد بوده است که نوحه خوان های معروف هر شهر و دیار، جزء افراد قابل احترام و صاحب نفوذ در وقایع اجتماعی به حساب می آمدند. ارتباط دیرینه نوحه خوانی با موسیقی سنتی و محلی ایران، باعث شده است تا نوحه خوانی در هر نقطه جغرافیایی ایران، رنگ و بوی خاص خود را داشته باشد و شنونده آشنا با موسیقی، در نوحه های هر منطقه، ریشه هایی از موسیقی کهن مردم آن دیار را تشخیص دهد.

آوانگاری علی شادکام و ثبت این نغمه ها در قالب موسیقی، این کتاب را تبدیل به اثری ارزشمند و ماندگار برای علاقه مندان موسیقی و نغمه های مذهبی کرده است. نوحه خوانان شوشتر، به دلیل تسلط خود به آواهای بومی و سنن مردم استان خوزستان، سال هاست برگزارکننده یکی از پرشور ترین مراسم های عزاداری در ایام محرم و روز عاشورا هستند و این کتاب، نمایانگر گوشه ای از هنر ناب نوحه خوانان این شهر تاریخی ایران است.
شوشتر از شهرستان‌های شمالی استان خوزستان با مساحت۳۳۴۰ کیلومتر مربع و مرکزیت شهر شوشتر است.فاصلهٔ آن تا اهواز ۹۲ کیلومتر و تا تهران ۸۳۱ کیلومتر است. کوه‌های بختیاری، شهرستان‌های دزفول و شوش دانیال از شمال، مسجدسلیمان از خاور، اهواز از جنوب و رام‌هرمز از جنوب باختری در برش گرفته‌اند. شبه‌جزیره‌ای است ملقب به «دارالمؤمنین» با پیشینه‌ای چندهزارساله در کنار رود کارون که ساختار مکان‌های طبیعی‌اش دل هر بیننده‌ای را می‌رباید. نامیدن این شهر به «چهل‌پیر» به دلیل دارا بودن بیش از چهل بقعه و زیارتگاه است؛ مانند بقعهٔ مالک (نخستین سردار شهید اسلام در ایران)،بقعهٔ امامزاده عبدالله (از نوادگان امام سجاد(ع))، بقعهٔ سیدمحمد (فرزند امام موسی کاظم(ع)) و قدمگاه و زیارتگاه حضرت صاحب‌الزمان(عج).

بریده‌ای از کتاب هر طرف آواز غم

انگیزهٔ گردآوری نوحه‌های ایرانی در نگارنده از زمستان ۱۳۸۳، هنگام مرخصی از خدمت سربازی و در روز عاشورا، ایجاد شد؛ هنگامی که همراه استاد گرامی‌ام، جناب آقای یعقوب قمری شریف‌آبادی، با مردم عزادار در راه امامزاده‌ای بودیم و نوای گرم پیرمردی، با خوانش نوحه‌ای در آواز افشاری، با این سروده به گوش می‌رسید: حسین به میدان مرو تا خواهر تو قرآن بگیرد حسین جان بر سر تو کرده وصیت حسین جان مادر تو تا من ببوسم حسین جان حنجر تو یادآوری تفاوت نوحه‌خوانی‌های کهن و جدید، اثرگذاری آن‌ها و خدمتی که با گردآوری نمونه‌های کهن به جامعه می‌شود، از سفارش و تشویق‌های استاد بزرگوارم، جناب آقای یعقوب قمری شریف‌آبادی، بود و این نوحه، اولین نوحه گردآورده‌ام. از آنجا که تمرکز بر فرهنگ و گردآوری آثار موسیقایی بنیادین شهر یا استانی مجزا، به صورت منسجم، موجب آسودگی خیال و آسایش روان پژوهشگر می‌شود، نگارنده بهتر آن دید که برای پژوهشی بنیادین با تمرکز بر یک شهر و منطقه به مطالعهٔ فرهنگ فولکلور آن بپردازد. پس از هم‌اندیشی با دوستان، شوشتر برگزیده شد. دلیل این انتخاب نیز تاریخ کهن و غنای فرهنگی (به‌ویژه فرهنگ موسیقایی) این شهر بود. با امکان اسکان، پژوهش میدانی و گفت‌وگو با کهنسال‌ترین راویان این منطقه و دستیابی به دست‌نخورده‌ترین نغمه‌های مذهبی، در بهمن‌ماه ۱۳۸۷ ،در این گردآوری تعداد ۷۲ نمونه از نوحه‌های بنیادین این شهر شناسایی و منتشر گردید.