کتاب فارسی فی فن الالحان

سیدم‍ح‍م‍دت‍ق‍ی ح‍س‍ی‍ن‍ی‌، پژوهشگر موسیقی است و در این کتاب به عنوان مصحح، کتاب «فی فن الالحان» از کتاب‌های کلاسیک در زمینه دانش موسیقی را تصحیح کرده و مقدمه‌ای بر آن نگاشته است.

در بخشی از این مقدمه می‌خوانیم: «متأسفانه نتوانستیم نام و نشانی از مؤلف این کتاب به دست آوریم، در خود کتاب نیز به نام مؤلف اشاره‌ای نشده است و تنها منبع همین یگانه نسخة پیش روست. این نسخه مشتمل بر دو کتاب است: «الادوار فی معرفة النغم و الاوتار لصفی‌الدین عبدالمؤمن الفاخر الخوئی الارموی طاب ثراه» و «کتاب فارسی فی فن الالحان». متأسفانه ترقیمة نسخه افتاده است، ولی بین دو رساله ادوار و فی فن الالحان، در دو صفحه، مطالبی نوشته شده است که راه‌گشا خواهد بود. اولین مسئله نام کتاب است که در متن رساله اشاره‌ای به آن نشده؛ ولی در صفحات میانی دو رساله این نسخه چنین عباراتی آمده: «کتاب فارسی فی فن الالحان» که ما نیز همین نام را برای این کتاب برگزیدیم. در این صفحات ـ میان رساله ادوار و فی فن الالحان ـ در چهار سطر متن ترقیمه‌ای وجود دارد که اوحد بن اسعد بن بهرام مستوفی بیهقی در ۲۱ رمضان ۸۲۴ در نیشابور نوشته است: «و لنکتف بهذا القدر فی هذا الفن و نختم الکتاب و الحمدلله اولاً و اخراً فرغ من تسویده اضعف عبادالله اوحد بن اسعد بن بهرام المستوفی البیهقی اصلح الله احواله فی الحادی و العشرین من رمضان المبارک سنه اربع و عشرین و ثمانیه هجریه ببلده النیسابور». اینکه مؤلفِ این رساله همین اوحد بن اسعد باشد یا نه بر ما معلوم نیست و پس از جست‌وجوی بسیار در منابع نیز نتوانستیم نشانی از آن به دست آوریم؛ فقط می‌دانیم او نسخه‌ای از شرح سی فصل محمد بن محمد کاشغری را ـ‌که حسین بن حسن در روز سه‌شنبه ۵ شوال ۷۰۴ کتابت کرده‌ـ در اختیار داشته است»

بریده‌ای از کتاب کتاب فارسی فی فن الالحان

از ادوار پُرشکوه تاریخ موسیقی ایرانِ پس از ساسانیان روزگار تیموریان است. در این روزگار، موسیقی به حدّی از مقبولیت و توجه برخوردار بود که کتب تاریخی و تذکره‏ های این دوران، همچون اغانیِ ابوالفرج اصفهانی در قرن چهارم، مملو است از نام موسیقی‏دانان. پس از ظهور مولانا صفی‏ الدین ارموی و تصنیف دو رساله الشرفیه و الادوار، تحولی شگرف در علم موسیقی رخ داد. جایگاه و تأثیر این دو رساله در تاریخ موسیقی بدان حدّ است که بارها موسیقی‌دانان و مؤلفان آن‌ها را ترجمه، شرح، و نقد و بررسی کرده‌اند؛ کسانی همچون مولانا جلال‏الدین فضل‏الله العبیدی و مولانا سعدالدین کوچک و مولانا عمر تاج خراسانی و مولانا نصرالله قاینی ‌ـ‌که خواجه عبدالقادر مراغی در آثارش بدان‌ها اشاره می‏ کند ـ و کسانی همچون مولانا مبارک‌شاه ، علامه قطب‏الدین شیرازی، عمادالدین یحیی بن احمد کاشی (وفات: پس از 746 ق)، که ادوار را به فارسی ترجمه کرده و، بنا بر قول خود در رساله‌اش، در تبیین مطالب ادوار سعی کرده و آن را شرح داده است...