آشنایی با آرای متفکران درباره هنر، جلد 5

کتاب حاضر جلد پنجم از مجموعه کتاب‌های آشنایی با آرای متفکران درباره هنر نوشته محمد مددپور است که به آرای متفکران جدید مدرن و پست‌مدرن می‌پردازد. این مجموعه برای آشنایی مخاطبان شیفته هنر و تاریخ زیبایی‌شناسی با حقیقت هنر و سرمشق‌های اصلی هنری هر دوره تاریخی فراهم شده است.

این جلد از مجموعه دوازده فصل دارد که عبارتند از فرهنگ ‌اومانیستی‌ هنر‌ جدید، آغاز‌فلسفه‌هنرجدید، متألّهان‌ و هنرمندان‌ نظریه‌پرداز‌ نوافلاطونی،‌ آغاز‌ اندیشه‌های‌‌ دوگانه ‌فلسفی‌ در عصر‌خرد‌ و باروک، فلسفه‌ هنر‌ عصر روشنگری،‌ انتقال‌‌ از‌ فلسفه‌ هنر‌ به‌ علم‌ زیبایی‌شناسی، آغاز ایده‌الیسم آلمانی‌ و تکوین‌ نظریه‌ کانتی‌ هنرمدرن، فلسفه رمانتیک‌ هنر، فلسفه‌های‌ هنری ضد هگلی، نحله‌های‌ صغیر‌ فلسفه‌ هنر‌ مدرن ‌و زیبایی‌شناسی، گذر‌ از‌ فلسفه ‌رسمی‌ هنر‌ غربی، فلسفه‌های پست‌مدرن‌ هنر و زیبایی‌شناسی. همچنین در مطلبی کوتاه با عنوان هنر منجی به تشریح کارکرد هنر به عنوان منادی گشایش در عصر تجلّی قدسیان و حقیقت در عصر ما پرداخته است.

بریده‌ای از کتاب آشنایی با آرای متفکران درباره هنر

با نهضت رنسانس عهد و دوره‏ای ديگر از ادوار تاريخ تفکر و هنر آغاز می‏‌شود، موقف و ميقات دوره جديد غير از موقف و ميقات عالم و تاريخ مسيحيت و اسلام است. چنانکه حکمای اُنسی اسلام گفته‌‏اند «حقيقت را به هر دوری ظهوری است» و با هر ظهور و حضور، خفا و غيبتی همراه است. خفا و غيبت دوره جديد رجوع به اسم آن حقيقت الهی دارد که در تاريخ صدر اسلام و قرون کهن مسيحی بر جهان نور افکنده بود، و حضرت مسيح (ع) و حضرت محمد (ص) مظهر تام و تمام آن بودند، البته هر چه تاريخ اسلام و مسيحيت جلوتر آمده‏اند، از حقيقت نور مسيحايی و محمدی دور شده، و ظلمت پوشيدگی حقيقت به سراغشان آمده است، و ظهور وقايع هنری آن دو رجوع به اسم اجلال و اضلال و حجاب حق‏تعالی پيدا کرده است. بنابراين وقتی که حقيقت قدسی تمدن دينی قرون آغازين اسلامی و مسيحی پنهان می‌‏شود، اسم ديگری به ظهور می‏آيد، و انسان مظهر اسم جديدی قرار می‏گيرد. اين اسمی که ظاهر می‏شود عبارت است از ميقات ما، و اين ميقات مستلزم غياب و نهان بودنِ اسم حقيقی خدای قرآن، «الله»، است و موقف مدرن بشر همين اسم نهانی است؛ و خدای حقيقی برای بشر در اين موقف غايب است. وقتی خدايی می‌‏آيد ساير خدايان بايد بروند، و آن در دوره جديد غرب عبارت از اين است که طاغوت يونانی و خدای مسيح در پشت اسمی که صورت نوعی تاريخ جديد است، پنهان و بی‏تاريخ و اثر شوند، و اين اسم جديد بالذات يا بالعرض همه اسماء را به حجاب خويش کشد، و حقيقت تاريخ جديد شود. اسمی که در ميقات دوره جديد ظاهر است، «اسم نفس بشريت» humanity است؛ يعنی انسان در اين دوره «خدا» و «موضوع» يعنی «سوژه» subject است، و اين عبارت است از «اومانيسم» و اصالت سوژه انسانی و انسان مداری humanism وsubjectivism. پس در صدر تاريخ جديد «نفس انسان»، جای همه «خدايان قديم» را می‏‌گيرد و آنها را می‌‏پوشاند، و اين مستلزم پشت کردن به خدای حقيقی و غفلت از آن حقيقت متعالی است و غياب حق و حقيقت و الله، که همان نيست‏‌انگاری مضاعف و خودبنيادی باشد. از اينجا رنسانس يا «باز زايش» که به معنی «رنسانس» است، همين غياب را حکايت می‏کند، آغاز دوره‏ای است که در آن انسان و اومانيته (آداب دانی بشری) مدار همه امور می‌‏شود، و ديگر نه خدای حقيقی و نه خدايان، هيچ يک در کار نيستند. به عبارت ديگر، انسان داير مدار هستی است و خدا و خدايان، همگی بهانه کار بشری‏اند که در پايان، اين بهانه نيز به دست بشر کشته می‌‏شوند تا نفس و اراده انسان مطلق شود. به عبارت ديگر، انسان داير مدار هستی و خدا و خدايان و عوالم غيب و شهادت مظهر و ظل و خليفه او پنداشته می‌‏شوند.