انقلاب و فرهنگ سیاسی ایران

«انقلاب و فرهنگ سیاسی ایران» نوشته حمیدرضا اسماعیلی( -۱۳۵۸)، پژوهشگر علوم سیاسی است. این کتاب در پی کاوش نظری انقلاب بهمن ۵۷ خواهد بود.

«انقلاب» نیز مانند هر پدیده دیگری به نسبت پارادایم پژوهشگران، معنا و وجود متفاوتی می‌یابد که نگارنده این متن نیز از آن قاعده مستثنی نیست. انقلاب پدیده‌ای چندبعدی است که می‌توان آن را از زاویه‌ دیدهای گوناگون بررسی کرد. علت انقلاب‌ها را نیز چنان که تاکنون صورت گرفته است، می‌توان به روش‌های مختلف تبیین کرد. روش‌های روانشناسانه، اقتصادی، جامعه‌شناسانه، فرهنگی و سیاسی عمده‌ترین آن‌ها هستند. هر کدام نیز بر شناخت‌های ما نسبت به این پدیده می‌افزایند و شناخت‌های دیگر را تکمیل می‌کنند. در این کتاب، نویسنده با توجه به دریافتی که از انقلاب بهمن ۵۷ و نیز برداشتی که از مفهوم «فرهنگ سیاسی» دارد، فهم آن انقلاب را براساس نظریه «فرهنگ سیاسی» مناسب‌تر می‌داند و خاصیت تبیین‌کنندگی آن نظریه را بیش از نظریه‌های دیگر می‌شناسد. لذا در این پژوهش تلاش شده تا انقلاب بهمن ایران براساس مفهوم فرهنگ سیاسی، که در اینجا به نظریه تبدیل شده است، بازشناسی و تبیین شود.

بریده‌ای از کتاب انقلاب و فرهنگ سیاسی ایران

در فصل نخست به مباحث نظری «فرهنگ» و «فرهنگ سیاسی» پرداخته شده است. در فصل دوم بنا به ضرورت‌های روش‌شناسانه و نوع دریافتی که نویسنده از فرهنگ سیاسی دارد، زمینه‌های تاریخی شکل‌گیری فرهنگ سیاسی ایران در دوره صفوی و مشروطه بررسی شده است. در فصل سوم که به دو قسمت «فرهنگ سیاسی جامعه» و «فرهنگ سیاسی هیأت حاکم پهلوی» ‌تقسیم شده، به طور مبسوط «فرهنگ سیاسی» هر دو قسمت بیان و توصیف شده است. از آنجا که برای فهم جزییات فرهنگ سیاسی ایران در دهه‌های چهل و پنجاه از روش‌های ترکیبی استفاده شده، لذا به نمادها، نهادها، ساختارها، ‌رفتارها، آثار هنری و... جملگی توجه شده است. در واقع از درون ویژگی‌های فرهنگ سیاسی جامعه ایران و هیأت حاکم پهلوی و تفاوت‌های میان آن دو است که چرایی وقوع انقلاب بهمن ۵۷ به دست می‌آید.»