قویما منی قان آپاریر، جلد 2

به طور كلّی ادبیّات تركی از منظر زبان به دو شاخه زبانی آذربایجانی و عثمانی-آنادولو و از منظر زمان به دو گروه پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم‌پذیر است كه هر كدام هر يک از اين شاخه ها خود به شاخه‌های متنوعی تقسیم می‌شوند مثلاً ادبیّات تركی آذربایجانی بعد از اسلام را می‌توان […]

به طور كلّی ادبیّات تركی از منظر زبان به دو شاخه زبانی آذربایجانی و عثمانی-آنادولو و از منظر زمان به دو گروه پیش از اسلام و پس از اسلام تقسیم‌پذیر است كه هر كدام هر يک از اين شاخه ها خود به شاخه‌های متنوعی تقسیم می‌شوند مثلاً ادبیّات تركی آذربایجانی بعد از اسلام را می‌توان به دو شاخه قبل از صفویه و بعد از آن تقسیم نمود؛ یا ادبیّات تركی عثمانی، به شاخه‌های قبل از عثمانی و بعد از آن، و بعد از تشكیل دولت تركیه امروزی قابل تقسیم است.

در دوره پیش از اسلام بر حسب کاوش‌های انجام شده کتیبه‌هایی از واحه اورخون و سنگنبشته‌هایی از گؤگتورک‌ها به دست آمده است. پیش از اسلام ترکان مذهب شمنی داشتند. گرچه برخی هم مانوی و شمار اندکی هم بودایی بودند امّا شمنیزم و مانویّت بیشتر در میانشان رواج داشت. شمنی‌ها و مانوی‌ها سرودهای زیبایی داشتند که برخی از آنها هنوز هم در دست است. پس از اسلام بر اثر ظهور دین جدید و بر خورد با ایرانیان و مسلمانان تغییراتی در زبان و سبک زندگی ترکان به‌وجود آمد و آنها به سرزمین‌های جنوبی‌تر مهاجرت كردند. در حقیقت ادبیّات ترکی به‌صورت کتبی از همان دوره شکل گرفت.

صالح سجادی در این مجموعه سه جلدی به طور مبسوط به سیر غزل ترکی از آغاز پیدایش تا زمان حاضر پرداخته است.

جلد اول این کتاب چگونگی پیدایش و سیر تحول غزل در زبان ترکی آذربایجانی را بررسی می‌کند. در جلد دوم به غزل آذربایجان از آغاز تا شهریار می‌پردازد و جلد سوم برگزیده‌ای از غزل معاصر ترکی آذربایجانی از شهریار تا کنون است. صالح سجادی با نوشتن این اثر توانسته است ضرورت توجه به میراث ادبیات کلاسیک را در حین حرکت به سمت نوگرایی گوشزد کند.

بریده‌ای از کتاب قویما منی قان آپاریر

١١٠٠ -جي عصرين اوّل‌لرينده تبريز ياخينليغيندا شادآباددا دوغولمورشدور. اوزون مدت گنجه شهرينده ياشاييب، شدّاديلر سارايينا ياخين اولموشدور. همين تبريز زلزله‌سي زامانی سلاله¬نين حكمداري ابوالحسن علي لشكري¬يه(١٠٥٠ –١٠٣٤) و باشقا آذربايجان حكمدارلارينا شعرلر حصر ائتميشدير. شهرتينله بير امير تك وئرميسن شهرت بيزه بخش قيلدين سن قيزیل تك فخريله زينت بيزه شعريمين بير بيتیني ازبرله‌دين بسدير منه بير جهان¬شادليق وئريب گؤندرديیين خلعت بيزه كؤنلوموزدن سيلمیسن بو لطف ايله غم غصه¬ني وئردين اؤز يوكسك آدينلا اؤلكه‌ده عزت بيزه بير نظر سالماقلا كؤنلوم سيغمايير بو كؤكسومه عالمين آغولري اولموش بوتون شربت بيزه «لشكري» سن دهريده وار اول حيات دوردوقجا دور وئردين اولدوزلار قدر دونياده بیر قيمت بيزه پارلايان دوردانه تك گؤيلر ياغيش ياغديرديلار قيرميزي ياقوت كيمي باغلار يئتيردي تازه بار چنگ ايله ساز ايله قومري قوشدو شيرين نغمه¬لر اؤز بوداغيندا بودم بير توي بوساط قوردو چينار گؤز آچيب تورپاغه گوللر گولدولر بير دوست كيمي آغلادي آنجاق بولودلار گؤزلريم تك زار- زار پارچا-پارچا آغ بولودلار گؤيده جرگه باغلادي عكس اولوندو اونلارا بير گوزگو تك داغلاردا قار باغري قان تك لاله‌لر آچدي چتير بو فصليده اولدو مئي ايچميش كيمي نرگيزگؤز و مست و خومار لاله بنزر قيرميزي مئي¬له دولو بير كاسه¬يه نرگيزين¬سه سُفرده دوز قابينا اوخشاري وار باش اَييب بوردا بنؤوشه سوچلو تقصيركار كيمي بير جزا گؤزلر دئيه، سوسموش، دايانميش انتظار لاله¬لر گؤم- گؤي چمنده سايیريشيرلار يان-يانا سانكي دريادير اوزونده اود توتوب شَملر یانار اونلارين يارپاق‌لاريندا اینجی شبنم پارلايير سانكي ياقوت اوستونه دوردانه¬لر سپميش باهار