نقالی، جلد 4

کتاب نمایش‌های ایرانی: نقالی – جلد 4 نوشته‌ی صادق عاشور پور از مجموعه نمایش‌های ایران به گردآوری مطالبی مختلف دربارۀ نحوه پیدایش هنر نقّالی و روند آن در دوران و سرزمین‌های مختلف اختصاص دارد.

یکی از معروف‌ترین مناقب‌خوانان را که «شیخ عبدالجلیل» در کتاب خود نام برده است، «قوامی رازی» است. شرف الشعرا (یا اشراف اشرف الشعرا) امیر بدرالدین قوامی خبّاز رازی، از شاعران معروف نیمۀ اول قرن ششم هجری است که به مواعظ و حکم و مناقب خاندان رسالت شهرت دارد. اما لقب «خبّاز» برای او از آن جهت است که او در اوایل حال نانوایی می‌کرده و دکان خبّازی داشته است، و خود در اشعارش بارها به این موضوع اشاره کرده است. چنان‌که:

منم قوامی نان‌پز شعار شیرین شعر
مراست خاطر خبّاز مشکل گرده شمار

مرحوم مغفور عباس اقبال آشتیانی، استاد فقید دانشگاه، قوام الدین درگزینی را پسر قوام الدین ابوالقاسم ناصربن علی درگزینی دانسته است، که پس از قتل پدر خود در سال 528 ه. ق، به لقب قوام الدین ملقب گردید و در عهد سلطنت طغرل سوم (571- 590)، پس از برادر خود جلال الدین، سمت وزارت او را داشت. تاریخ وفات او هم معلوم نیست، با این همه مرگ او را در میان سال‌های 560 تا 566 ه. ق می‌دانند. و مناقبی‌خوانان عصر سلجوقی را که در آن عصر دارای شهرتی بوده‌اند، صاحب کتاب «نقض» آورده و به شرح مختصر و ذکر حالات برخی از آن‌ها نیز پرداخته، که از میان آن‌ها؛ بوطالب مناقبی‌خوان است. نویسندۀ مذکور دربارۀ وی چنین گفته است؛ «آن خاتون، زبان بوطالبِ مناقبی شیعی رحمه الله علیه ببرید. راست و انکار نشاید کردن که به حوالتی دروغ که بروی کردند، خاتون زبان او بفرمود و برید.

بریده‌ای از کتاب نقالی

بعد از مدتی که از ورودم به کارنمایش توسط روانشاد علی نظری یکی از پیش‌کسوتان کارنمایش در همدان گذشت بدانم این اندیشه در مغزم جا کرده بود که ایران و یونان هر دو کشور و قدرتمند جهان کهن بوده‌اند. چرا یونان دارای چنان تاریخی مدون هنرنمایش است و کشور ما حتی در تدوین تاریخ سیاسی و اجتماعی خود هم دارای مشکل هر چه هم که به‌عنوان و منابع تاریخی دارد کلی‌گویی و صرفاً تاریخ پادشاهان و آنچه را هم را برایمان نوشته‌اند، بسیاری از به باور نمی‌گنجد.