روان‌شناسی و زیبایی شناسی سینما

کتاب روانشناسی و زیبایی شناسی سینما اثری از ژان میتری با ترجمه شاهپور عظیمی است که در انتشارات سوره مهر منتشر شده است. این اثر را می‌توان یک شرح و دفاعیه دانست از یک نوع سینمای خاص که مد نظر نویسنده است. 

ژان میتری، یکی از مهم‌ترین مدرسان سینما، با استفاده از تمام ابزارهای علمی که در دست دارد و همچنین متکی بر تحلیل علمی از ظرفیت و قابلیت های پرمعنی و منحصر به فرد خود سینما درباره روانشناسی و زیبایی شناسی سینما صحبت کرده است. این کتاب شامل مفاهیمی از سینما و آفرینش است، درباره مؤلف فیلم، تولید استاندارد و هنرمندان و صنعتگران صحبت کرده است. مطالبی درباره تصویر فیلم، تصویر ذهنی، تصویر سینمایی، مونتاژ، ریتم سینمایی، روان شناسی مونتاژ، رنگ و گفتار و صدا در سینما دارد و به بررسی ادبیات سینما، درام شناسی فیلم، منطق فیلم و… می پردازد.

بریده‌ای از کتاب روان‌شناسی و زیبایی شناسی سینما

استاندارد توليد در ايالات متحده ً ترتيب‌هايی که ذکر شد عملا فقط در فرانسه و کشورهای که صنعت سينمای کوچکی دارند، اعتبار دارد. فيلم هرچه می‌خواهد باشد کارگردان در صنعت سينمای کشور ما همواره اين اختيار را دارد که تا اندازه‌ای خلاقيت شخصی‌اش را حفظ کند. او همچنان فردی مسئول باقی می‌ماند و به فيلمنامه نويس فقط به عنوان يک درام پرداز نگاه می‌کند که آنچه می‌نويسد قرار است فيلم خودش (يعنی کارگردان) را بنا کند. اين اتفاق در ايالات متحده که سينما در آنجا صنعت سازمان يافته‌ای است، رخ نمی‌دهد. امروزه و در شکل معمول برای توليد فيلم، فيلم نامه آماده فيلم برداری را کارگردان از بالقوه به بالفعل درنمی‌آورد؛ بلکه اين کار را متخصصی انجام می‌دهد که در برابر فيلم نامه مسئوليت دارد. در بسياری اوقات اين وظيفه بر عهده خود فيلم نامه نويس است؛ فرد ديگری در کار نيست. همان طور که در فرانسه يک درام نويس يا ديالوگ پرداز برای سينما می‌نويسد، اما يک مؤلف به معنای دقيق کلمه خلاقی است که فيلمنامه آماده فيلم برداری فيلمش را می‌نويسد و هم زمان ساختار دراماتيک آن را تنظيم می‌کند. او يک خالق است و در تکنيک‌های حرفه‌اش ماهر و خبره، که هيچ علاقه‌ای به کارگردانی ندارد (يا هنوز دارد اين علاقه را در خورد پديد می‌آورد يا دارد آن را از کف می‌دهد) پس، که ملاحظات کاری يا معضلات مادی فيلم برايش اهميت دارد. روشن است که در چنين مواردی کارگردان فيلم نامه‌ای را (گاهی يک روز قبل از فيلم برداری) تحويل می‌گيرد که در آن همه چيز تا کوچک ترين جزئيات از پيش تعيين شده و او فقط بايد فيلم نامه را به معنای دقيق کلمه تحويل دهد. چنين فردی را نمی‌توان به عنوان مؤلف پذيرفت. در چنين موردی، کارگردانی به معنای واقعی‌اش اجرا می‌شود، يعنی ً عينا مانند تئاتر درخواستی صورت می‌گيرد و اجابت هم می‌شود. فقط مسئله کارگردانی بازيگران می‌ماند و کنترل گروه تکنسين‌ها. اين کاری است اغلب دشوار و ظريف، اما هيچ ربطی به خلاقيت به معنی واقعی کلمه ندارد؛ شايد شبيه کاری که رهبر ارکستر می‌کند، يعنی او تفسير خودش از پارتيتور موسيقی را ارائه می‌کند. به اين ترتيب می‌شود گفت که در اينجا بويی از خلاقيت به مشام می‌رسد.