بیز بئله گودلریک سیر طنز در ادبیات ترکی آذربایجان، جلد 2

کتاب سیر طنز در ادبیات ترکی آذربایجانی؛ جلد ۲ اثری از صالح سجادی است. این کتاب تذکره شاعران طنزپرداز آذربایجان از فضولی تاکنون است.

طنز یکی از انواع ادبی است که جایگاه مهمی در ادبیات معاصر جهان پیدا کرده است، هرچند می‌توان نمونه‌هایی از آن را در آثار دیگر ادبیان و نویسندگان نیز دید. با وجود اینکه طنز بسیار پرکاربرد است، اما همچنان در تعریف آن و برداشت‌های آن اشتباهاتی می‌شود.

کتاب سیر طنز در ادبیات ترکی آذربایجانی؛ جلد ۲ از مجموعه سیر طنز در ادبیات ترکی آذربایجانی است که با نگاهی کامل و جامع، طنز را در این زبان بررسی می‌کند. این کتاب به بررسی شرح احوال شاعران طنزپرداز آذربایجان می‌پردازد؛ تذکره کتابی‌ است که در آن شرح حال شعرا، نویسندگان، درباریان، فلاسفه، عرفا و… نوشته شده باشد. در ایران نمونه‌های مشهوری از تذکره وجود دارد و معروف‌ترین آن، کتاب تذکره الاولیا عطار است.

بریده‌ای از کتاب بیز بئله گودلریک سیر طنز در ادبیات ترکی آذربایجان

فضولی، از معدود شاعرانی است که در شعر شعرای بعد از خود تأثیر فراوانی گذاشته و متاع سخنش دست به دست گشته و جایگاه والایی را تسخیر کرده است. بیشتر آثار او، به خصوص اشعار غنایی او در میان توده مردم رواج یافته است. وی را «بزرگترین شاعر زبان ترکی در سده دهم» می‌دانند. پدر وی ّساکن شهر حله در عراق امروزی بود و فضولی نیز در همان جا به دنیا آمد، اما بغداد شهری بود که او در آن بزرگ شد. از این روی، بر سه زبان ترکی، فارسی و عربی تسلط کامل داشته و به هر سه زبان شعر سروده است. برخی او را یکی از پایه‌گذاران سبک هندی می‌دانند. شکایت‌نامه مهمترین و تنها اثر طنز وی می‌باشد که شاید اولین اثر مکتوب طنز در زبان ترکی باشد. شکایت‌نامه اثری چند صفحه‌ایست که به نثر مسجع نوشته شده و در آن فضولی با دیدی واقع‌گرایانه با بیان اتفاقاتی که بر سر خودش آمده، اشارهای به ‌‌یک معضل اجتماعی به نام رشوه‌خواری می‌کند و این قضیه را بسیار هنرمندانه تلخ و تأثیرگذار مطرح میکند؛ به عنوان مثال، می‌گوید: (سلام کردم، گفتند این رشوه نیست و جواب سلامم را ندادند...) تا جایی که بنده اطلاع دارم، این اثر تا کنون در ایران منتشر نشده است. عرض ائدر خاکسار بی مقدار بنده کمترین، فضولی زار کی، مقیم مقام عزلت ایکن ساکن گوشه قناعت ایکن باشیما دوشدو جاه سوداسی ّ ذوق اهل طمع تمناسی هوس کسب ننگ و نام ائتدیم طلب رفعت مقام ائتدیم َ ایستدیم کیم، علو قدر بولام مظهر لطف پادشاه اولام بیلمدیم کیم، شکسته‌حال اولورام حسد اهلینه پایمال اولورام طمع اِطراره خدیم اولماق ایمیش ُسفهایه مالزم اولماق ایمیش کیم کی، الله دان اباء ائیلر غیر درگاهه التجاء ائیلر حاصلی ذلّت و خسارت اولور ّرخت امیدی یأسه غارت اولور