روان‌شناسی شهرت

این کتاب روی نقش رسانه‌های اجتماعی در به شهرت رسیدن افراد تمرکز دارد. رسانه‌ها در فراگیری مفهوم سلبریتی نقش اصلی را داشته‌اند. زیرا تصور ما از افراد مشهور در گذشته کاملا با امروز متفاوت بوده است. و اساساً مفهوم سلبریتی با فرد مشهور در عالم سیاست و یا حتی یک ‌«ستاره‌» در یک فیلم یا […]

این کتاب روی نقش رسانه‌های اجتماعی در به شهرت رسیدن افراد تمرکز دارد. رسانه‌ها در فراگیری مفهوم سلبریتی نقش اصلی را داشته‌اند. زیرا تصور ما از افراد مشهور در گذشته کاملا با امروز متفاوت بوده است. و اساساً مفهوم سلبریتی با فرد مشهور در عالم سیاست و یا حتی یک ‌«ستاره‌» در یک فیلم یا یک ورزش خاص متفاوت تلقی می‌شود. به گونه‌ای که این مفهوم با کسب درآمد برای شخص یا یک شرکت یا حتی یک جریان سیاسی همراه است. درواقع اساساً سلبریتی به کسی گفته می‌شود که می‌تواند در خدمت ‌«فروش بیشتر‌» یا ‌«پیروزی‌» در یک کارزار سیاسی قرار گیرد. استفاده از سلبریتی‌ها، به‌عنوان بخشی از راهبردهای بازاریابی، رویه‌ای معمول در شرکت‌های بزرگ است و این شرکت‌ها با استفاده از آنان، نشان‌های تجاری خود را ارتقا می‌بخشند. شرکت‌ها هم سرمایه‌های درخور توجهی را برای تولید سلبریتی‌ها خرج می‌کنند و هم به واسطهٔ بصری‌سازی جذابیت سلبریتی‌ها، سرمایهٔ قابل توجهی به دست می‌آورند. درواقع مفهوم سلبریتی به رسانه گره خورده است و بدون پشتیبانی رسانه‌ها نمی‌توان انتظار شکل‌گیری سلبریتی‌ها را داشت. اگرنه مسئلهٔ ‌«شهرت‌» تاریخی فراتر از رسانه‌های جمعی و رسانه‌های اجتماعی دارد.

هدف کتاب حاضر این است که پنجره‌ای به سوی موضوع شهرت بگشاید و از زاویهٔ روان‌شناسی دیدگاهی آسان‌فهم به ادبیات شهرت عرضه کند. می‌دانیم که بسیاری از کتاب‌های دیگر در این حوزه برای دوره‌های کارشناسی ارشد به بالا نوشته شده‌اند و بنابراین خواندن آن‌ها با چالش همراه است. در این کتاب، هر وقت به خواندنی‌های بیشتر اشاره شده ، تلاش نویسنده این بوده که این انتخاب‌ها را در میان دسترس‌پذیرترین منابع انجام دهد و کمتر به سراغ منابع سخت برود.

بریده‌ای از کتاب روان‌شناسی شهرت

تقریباً یک سدهٔ پیش، یک نظام نو موقعیت اجتماعی در تاریخ آدمی پدیدار شد. این نظام از آغاز خود در سواحل امریکای شمالی به یک سلسله‌مراتب جهانی توسعه یافت و خود را در فضاهای بزرگ جهان اجتماعی وارد کرد. در پایان سدهٔ بیستم، هموندان این گروه بلندمرتبه موقعیتی مهم و متمایز برای خودشان قائل بودند، درآمدهای مالی کلان به دست می‌آوردند و ادعای مشروعیت قانونی می‌کردند؛ درست همان کاری که کاست اشرافی در سده‌های پیش‌تر می‌کرد. اما این نظام موقعیتی نو متفاوت بود. این نظام از دل سرمایه‌داری و رسانه‌های جمعی بیرون آمد و پویایی آن منعکس‌کنندهٔ شرایط عصر مدرن بود. نام این نظام را نظام شهرت گذاشتند (کورزمان و دیگران، ۲۰۰۷:۳۴۷). چند نکته در این پاراگراف هست که باعث می‌شود ارزش نقل کردن کامل را داشته باشد. نخست، این پاراگراف نشان می‌دهد پژوهشگران چقدر دربارهٔ آغاز ‌«شهرت‌» اختلاف نظر دارند. افرادی که سراغ تعریف شهرت می‌روند دست‌کم تا زمان اسکندر واپس می‌روند. گارلند بحث خود دربارهٔ شهرت را با استفاده از مثال‌هایی از تاریخ باستان چارچوب‌بندی می‌کند و با جدیت می‌گوید: ‌«پدیدهٔ فرهنگ شهرت به‌هیچ‌وجه ویژهٔ عصر ما نیست‌» (گارلند، ۲۰۱۰:۴۸۴). او در استدلال خود برخی عوامل خاص روان‌شناسیک دخیل در آفرینش شهرت را برمی‌شمرد که در کلِ تاریخ ثبت‌شدهٔ آدمی وجود داشته‌اند. این عوامل شامل میل به شناخته شدن، میل به در یادها ماندن، میل به ثروت، سکس و قدرت و در بسیاری موارد انگیزه‌ای نوع‌دوستانه برای تبلیغ آرمان‌هایی است که به باور سلبریتی‌ها مهم‌اند. او همهٔ این عوامل را دربارهٔ امپراتور آگوستوس در روم باستان به کار گرفت. اما ‌«جامعهٔ شهرت‌» (ون کریکن، ۲۰۱۲)، فرهنگی که زیر سلطهٔ سلسله‌مراتب موقعیتی است که اختصاصاً به وسیلهٔ هموندی در یک طبقهٔ نخبه از مردمی که شناخته‌شده و نقل محافل‌اند تعیین می‌شود، از آغاز سدهٔ بیستم آغاز می‌شود. اگرچه مطمئناً سلبریتی‌ها کاملاً در سده‌های هجدهم و نوزدهم شناخته‌شده بودند (بروک، ۲۰۰۶؛ لاکهرست و مودی، ۲۰۰۵)، سلطهٔ فرهنگ شهرت به‌منزلهٔ یک جنبهٔ معرف موقعیت در جامعه تحولی بسیار جدیدتر است. آنچه در سدهٔ بیستم پدیدار شد فرهنگ سلبریتی‌مدار بود، نه مفهوم سلبریتی. سلبریتی‌ها مدتی طولانی است که وجود داشته‌اند، اما تمرکز بر سلبریتی‌ها به‌منزلهٔ یک نیروی پیشرانهٔ فرهنگی و اقتصادی به وسیلهٔ رسانه‌های جمعی، به‌خصوص رسانه‌های جمعی دیداری، پدیدار شد که عمدتاً در سدهٔ بیستم و با ساخت فیلم، تلویزیون و درنهایت اینترنت در همه‌جا نفوذ کردند.