معنای شمایل‌ها

کتابی است در حوزه تاریخ هنر، که در آن به بررسی و تحلیل نقاشی های مذهبی روسی در قرون وسطی همت گماشته شده است. نویسندگان این اثر، یعنی اوسپسنکی هم منتقد و تحلیل گری است خبره و هم نقاشی است چیره دست.

«معنای شمایل ها» کتابی است در حوزه تاریخ هنر که درآن به بررسی وتحلیل نقاشی های مذهبی روسی در قرون وسطی پرداخته است. یکی از نویسندگان این اثر منتقد و تحلیل گر خبره در حوزه ی نقاشی است و دیگری از متکلمان برجسته ی مسیحیت ارتودکس شرقی. آنچه در این کتاب مطرح می شود، هنر شمایل نگاری و بررسی پیوند میان هنر روسی و فرهنگ مذهبی اروپای شرقی با تأکید بر متون رسمی و آراء مسفران و بنیانگذاران اصلی این هنر است. این کتاب متشکل از پنج فصل است که هر یک برمبنای تحقیقات گسترده ی نویسندگان کناب نگاشته شده است. در فصل «سنت و سنت ها» ولادیمیر لوسکی با بررسی سنت جزمی کلیسا و نسبت آن با کتاب مقدس به این نتیجه می رسد که شمایل مسیح را می توان مانند کتب مقدس با روح القدس پیوند داد چرا که به اعتقاد او هرآنچه که کلام و حروف نوشته شده بیان می کنند، شمایل نگاری با رنگ ها بیان می کند.

با این تفاوت که عقاید جزمی کلیسا عقل را مخاطب قرار می دهند و شمایل ها مظاهر معقول واقعیتی هستند که از حد درک ما خارج اند. نویسنده ی دیگر کتاب در فصل «تکنیک شمایل نگاری» از چگونگی نزج گیری هنری با فرم و محتوای جدید سخن می گوید که اصل بنیادین آن بیان تصویری تعالیم کلیساست. در این فصل سیر تحول شمایل ها از زمان تحریم توسط کلیسا تا رسیدن این هنر به جایگاهی رفیع در کلیسا توضیح داده می شود. در فصل «انواع اصلی شمایل ها» که طولانی ترین بخش کتاب هم هست شمایل نگاری های برجسته روسی مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. امتیاز این کتاب در شیوه ی پژوهشِ آنست که طبق گفته ی مترجم در مقدمه «روشی است خاص، روشی است سازگار با ملزومات مطالعه تاریخی در حوزه هنر که درآن ارتباط میان مذهب وسنت های فرهنگی و ارتباط میان نقاشی و روایت مذهبی به خوبی نمایان شده است.»

بریده‌ای از کتاب معنای شمایل‌ها

شمایل‌هایی که در سده‌های آغازین در مراسم عبادی استفاده می‌شده‌اند. به دست ما نرسیده‌اند؛ اما ما هم از سنت کلیسا و هم از شواهد تاریخی درباره آنها اطلاع یافته‌ایم. همان‌طور که در مطالعه تصاویر منفرد خواهیم دید سنت کلیسا ردپای اولین شمایل‌ها را به دوره خود مسیح و دوره بلافاصله پس از او دنبال می‌کند همان‌طور که می‌دانیم هنر چهره‌نگاری در آن دوره در امپراتوری روم متداول بوده است. آنها چهره‌های افراد سرشناس و نزدیکان را به تصویر می‌کشیدند؛ بنابراین دلیلی ندارد تصور کنیم که مسیحیان مخصوصاً آنهایی که از نظر نژادی از کفار بوده‌اند از این قاعده کلی مستثنا بوده‌اند.