بیز بئله آغلاردیق، جلد 2

کتاب بیز بئله آغلاردیق (جلد دوم) که در سه جلد تالیف شده است، تذکره جامع مرثیه‌سرایان آذربایجان از سده نهم هجری تا کنون است. این کتاب اثر صالح سجادی، احمد رنجبری حیدرباغی و جعفر پوررضوی است.

تذکره کتابی‌ است که در آن شرح حال شعرا، نویسندگان، درباریان، فلاسفه، عرفا و… نوشته شده باشد. از میان معروف‌ترین انواع تذکره در ادبیات می‌توان به کتاب تذکره الاولیا اثر عطار اشاره کرده که شرح حال عارفان را در آن نوشته است.

بیز بئله آغلاردیق (جلد دوم) از مجموعه بیز بئله آغلاردیق است. این کتاب‌ها نگاهی جامع و کامل به تاریخ ادبیات در زبان ترکی آذربایجانی دارند.

بریده‌ای از کتاب بیز بئله آغلاردیق

ختایی شاه اسماعیل بن سلطان حیدر شاه اسماعیل بن سلطان حیدر بن جنید صفوی، از نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی است. شاه اسماعیل به سال ۸۹۲ ق چشم به جهان گشود و در سال ۹۰۵ که هنوز نوجوانی بیش نبود به همت قزل باش ها قیام خود را نضج بخشید و در سال ۹۰۷در تبریز تاج پادشاهی به سر نهاد. سراسر دیوان شاه اسماعیل مشحون از عرض ارادت به محضر امام علی است؛ البته ناگفته نماند که او نام و مدح دیگر امامان و نیز پیامبر اکرم را در اشعار خود فراوان آورده و به مدح این حضرات پرداخته است. در کل، اشعار او را می توان «شعر مناقبی» خواند. او بالاترین اوصاف و مدایح را با ادبیاتی صوفی مآبانه به نحو احسن در باره ممدوح خود آورده است. غریبی تبریزی - منتشا اوغلو در باب زندگی غریبی هنوز یافته های قابل ملاحظه ای در دست نیست. برای تدوین شرح حال وی، باید دوره حکومت شاه طهماسب در تبریز مورد مداقه قرار بگیرد. آنچه که از دیوان غریبی به دست می آید این است که وی از ایل منتشا در آسیای صغیر بوده است، ولی به دلیل زندگی طولانی در تبریز به غریبی تبریزی مشهور شده است. از وی در دیوانش مدایح علوی، مدایح چهارده معصوم و اشعار مهدوی و نیز مراثی امام حسین (ع) موجود است. مهری خاتون مهری خاتون (۸۵۴ - ۹۱۲) از شاعران نادره کار زمان خویش بود. وی در شهر آماسیه به دنیا آمد. پدرش نیز شاعر بود و «بلای» تخلص می کرد. او با زبان های فارسی و عربی نیز کاملا آشنا بود. مهری خاتون مدتی هم در استانبول ساکن بوده است. مهری خاتون در سن ۵۸ سالگی وفات نمود. این بانوی شاعره در غزل، مربعات، رباعیات و مثنوی طبع آزمایی کرده است. ملا محمد فضولی - محمد بن سلیمان اولین شاعری که در مورد حادثه کربلا قلم به دست گرفته و حادثه کربلا را به زبان ترکی نگاشته است، فضولی است. ملا محمد فضولی بغدادی فرزند مفتی «حلّه» و از ترکان عراق از قبیله «بیات» می باشد. فضولی تخمینا در ۱۴۸۴ میلادی متولد و در ۱۵۵۶ م. برابر با ۹۶۳ هجری در اثر بیماری طاعون چشم از دنیا فرو بست. از آثار و اشعار فضولی چنین برمی آید که حادثه کربلا در روحیه او تأثیر عمیقی گذاشته است. شاعر به کربلایی بودنش افتخار می کند و خاک کربلا را از هر چیز گرانبهایی گران‌تر می‌داند.