سیر تفکر معاصر، جلد 1

کتاب سیر تفکر معاصر درواقع یک بازاندیشی در تاریخ فرهنگ و هنر معاصر ایران است. این کتاب درباره غربزدگی است. محمد مددپور در این کتاب سعی نموده غربزدگی را در حوزه هنر و فرهنگ ایرانی در تمامی ابعاد ان بررسی کند. او در این جلد از کتاب تجدد و دین‌زدایی در فرهنگ و هنر روشنفکری […]

کتاب سیر تفکر معاصر درواقع یک بازاندیشی در تاریخ فرهنگ و هنر معاصر ایران است. این کتاب درباره غربزدگی است. محمد مددپور در این کتاب سعی نموده غربزدگی را در حوزه هنر و فرهنگ ایرانی در تمامی ابعاد ان بررسی کند. او در این جلد از کتاب تجدد و دین‌زدایی در فرهنگ و هنر روشنفکری سکولار و روشن‌فکری دینی را بررسی کرده است.

از قرن پانزدهم میلادی در اروپای غربی، فرهنگی جدید به وجود آمد و به سرعت بسط و توسعه یافت. اوضاع جهان به تدریج دگرگون شد و علوم و صنایع و هنرها دیگر فراتر از زمین مشغول شد، عرصه‌های این جهانی او نیز تنوع و تکثر پیدا کرد. اما نیست انگاشتن منبع قدسیدر شرق جایی نداشت و هیچ گاه تفکر معنوی شرق به تفکر غیر معنوی و حسابگرانه و عقلانی صرف تنزل و تقلیل نیافت اما گسترش غربزدگی در سرزمین‌هایی که مرکز تجلی و ظهور تفکرات معنوی است آنها را اسیر حوالت تاریخی نیست‌انگاری غرب کرده است اما در یان این کشورها، ایران بیش از همه در برابر این نیست‌انگاری مقاومت کرده است و هیچ‌گاه از سطح غربزدگی به عمق آن نرفته است.

کتاب حاضر روایت این تطور تاریخی پس از عصر صفوی است که اساس بحث را بر خلاف مفهوم غرب‌زدگی به معنی متعارف لفظ که همان غرب‌مآبی است، بر پایۀ سیر نیست‌انگاری و تجلی‌های این نیست‌انگاری در هنر و فرهنگ ایرانی قرار داده است.

بریده‌ای از کتاب سیر تفکر معاصر

تجلی عقل حسابگر در پرسپکتیو هنر غربی در عصر رنسانس مترقی که در زمان بیکن و گالیله تکوین یافت، عقل حسابگر میزان آن بود، پرسپکتیو مبنای تصاویر و زیبایی به سبک یونانی‌ـ رومی و نمایش بصری زیبایی این جهان شد. پرسپکتیو روح زمانه را، چنان که در علم جدید تجلی یافته بود، و چونان ادراک ریاضی و هندسی و کمّی این جهان بود، در قلمرو هنر نشان می‌داد. ظهور بحران در تجربۀ هنری مدرنیسم در قرن نوزده امپرسیونیست‌ها دوباره در پرسپکتیو تصنعی تردید کردند. زمانی که یکی از بزرگ‌ترین نقاشان امپرسیونیست چون پل سزان اشیا را به صورت اشکال هندسی تلقی کرد، عصر تغییر نظرگاه از ساحت عقل‌انگاری ابتدایی دورۀ جدید با ساحتی از نفسانیت بود که در آن خیال و وهم مجال پرواز بیشتر در چاله‌های هرز نفس بشر پیدا می‌کند. چنانچه در حوزۀ علم سخن از نداشتن قطعیت یا یقین هایزنبرگ در میان است، در هنر نیز این نداشتن قطعیت به صورت سیر در خیالات در عوالم سافل و اسفل ملکی و گریز انسان از واقعیت معقول جدید به پیدایی می‌آید. اما به هر تقدیر فقط برخی آدمیان می‌توانند از فضای عالم معقول جدید رهایی یابند، و به همین جهت است که برخی از شاعران و هنرمندان آنانی که مقید به اصول تفکر جدید نیستند، سعی می‌کنند از این عالم بگذرند.