در قلمرو سوگ و خاطره

نگارنده در این کتاب به بازکاوی تاثیر پیچیده‌ی جنگ 1914 – 1918 بر تاریخ فرهنگی اروپا با تمرکز روی یک مضمون محوری یعنی قالب و محتوای سوگواری برای کشتگان جنگ جهانی اول پرداخته است. به تصریح کتاب: “او یکی از مقاطع حساس تاریخ فرهنگی سده‌ی بیستم را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. دکتر وینتر در لا‌به‌لای […]

نگارنده در این کتاب به بازکاوی تاثیر پیچیده‌ی جنگ 1914 – 1918 بر تاریخ فرهنگی اروپا با تمرکز روی یک مضمون محوری یعنی قالب و محتوای سوگواری برای کشتگان جنگ جهانی اول پرداخته است. به تصریح کتاب: “او یکی از مقاطع حساس تاریخ فرهنگی سده‌ی بیستم را مورد ارزیابی قرار می‌دهد. دکتر وینتر در لا‌به‌لای اسناد و مدارک ادبی، هنری، و معماری به گشت‌وگذار می‌پردازد تا از منظری نو به فرهنگ نکوداشت جان‌باختگان جنگ بنگرد و ما را با راه و رسم جوامعی که پس از سال 1918 برای دست‌یابی به تسلای جمعی می‌کوشیدند آشنا کند. واکنش اروپاییان به وقایع دردناک سال‌های 1914 – 1918 در محاصره‌ی تفاسیر مدرنیستی رایجی قرار دارد که دکتر وینتر به شکستن حلقه‌ی این محاصره اقدام و خود متقابلا استدلال می‌کند که مشخصه‌ی بارز آن واکنش‌ها ارایه‌ی تفسیرهایی از جنگ جهانی اول با تکیه بر معیارهای سنتی است”. نگارنده در پایان کتاب، خاطرنشان می‌سازد: “این فاجعه‌ی انسانی به سه طریق در اروپای این دوره دارای شاخصه‌های فرهنگی شد. نخستین شاخص شیوه‌ی تجسمی بود، از طریق تصویر اموات و رجعت آن‌ها؛ مجموعه‌ی استعاراتی که غالبا به تاملات و اندیشه‌هایی درباره‌ی مضامین آخرالزمانی وارد می‌شد. دومین شاخص از نظم و نثر کمک می‌گرفت که مبین همان تمایل به “دیدن” اموات در میان زندگان بود. در این مقوله نیز شمایل و انگاره‌های مقدس تکثیر می‌شدند. زبان‌های مقدس در هنرهای تجسمی منتفی و مطرود نبودند، بلکه در هیاتی نو عرضه می‌شدند. جریان خروشان روح‌گرایی در زمان جنگ گواه همان جست و جو به دنبال مقدسین بود، هرچند در قالب‌ها و روش‌های غیر سنتی، روش اجتماعی سومین شاخص فرهنگی بود؛ به عبارت دیگر از طریق کنش اجتماعی بیان می‌شد. این مقوله معمولا در سطوح محلی صورت می‌گرفت، هرچند که مراسم عظیم روز آتش‌بس نیز همان حرکت را دربرداشت….. وقتی که مساله‌‌ای جنبه‌ی جهانی پیدا می‌کند، واکنش به آن نیز همین خصلت را می‌یابد. فیلم‌های عامه‌پسند، هنر پوسترسازی و نقاشی آوانگارد به اندازه‌ی نظم و نثر، نازک‌اندیشی‌ها و تاملاتی درباره‌ی مقدسین را ثبت و ضبط می‌کردند که البته از نظر اندیشه‌های ژرفی که بیان می‌کردند دارای سطوح و مراتب مختلفی بودند، اما آلام جانکاه میلیون‌ها انسان را که طعم تلخ فقدان را چشیده بودند، منعکس می‌ساختند. حرکات و کلام با هم انطباق داشت. داغدیدگی را همه می‌فهمیدند و فردی و جمعی به احیای آن قیام می‌کردند: در خانواده‌ها، انجمن‌ها، و اجتماعاتی که ابتدا تشکیل می‌شد و سپس در جوار یادمان‌های معروف و مهجور جنگ گرد می‌آمدند تا از جان‌باختگان ذکر خیری به میان آورند و یادشان را گرامی دارند. پاسداشت اموات به هرشکلی که صورت می‌گرفت بی‌تردید نشانه‌ی همانندی حیات فرهنگی اروپا در این دوره بود. فرق طبقه‌ یا مرتبه در این اجتماعات به اندازه‌ی فرق ساده‌ی کسانی بود که عزیزی را از دست داده بودند و کسانی که چنین نبودند. در میان میراث‌های به جای مانده از جنگ جهانی اول، این پیوند و علقه‌ی سوگواران از شاخص‌ترین و ماندگارترین میراث‌هاست.