یادمان چالدران

 جنگ چالدران جنگی میان شاه اسماعیل یکم (شاه صفوی) و سلطان سلیم یکم (پادشاه عثمانی) در سال ۱۵۱۴ میلادی بود که با پیروزی قاطع امپراتوری عثمانی بر ایران صفوی به پایان رسید. در نتیجهٔ این جنگ، امپراتوری عثمانی منطقه آناتولی شرقی و شمال عراق و شهر دیاربکر و دریاچه وان را از ایران صفوی تصرف کرده و ضمیمهٔ خاک خود کرد. این نخستین کشورگشایی عثمانی به‌سوی آناتولی شرقی و وقفه طولانی‌مدت کشورگشایی صفویان در سرزمین‌های غربی بود. جنگ چالدران آغازگر ۴۱ سال جنگ ویرانگر بود که فقط در سال ۱۵۵۵ به دلیل پیمان آماسیه به پایان رسید. اگرچه بعدها بین‌النهرین و آناتولی شرقی تحت پادشاهی شاه‌عباس بزرگ (حکومت ۱۵۸۸-۱۶۲۹) باز پس گرفته شد، اما با عهدنامه زهاب در سال ۱۶۳۹، این سرزمین‌ها برای همیشه به عثمانی واگذار شدند.

 در این جنگ، عثمانیان ارتشی بزرگ‌تر و مجهزتر به تعداد ۶۰ تا ۱۰۰ هزار تن و همچنین صدها توپ جنگی داشتند؛ درحالی‌که ارتش صفوی حدود ۴۰ تا ۸۰ هزار تن بود و توپخانه‌ای در اختیار نداشت. اسماعیل یکم، اولین شاه صفوی، در جریان این نبرد مجروح شد و نزدیک به اسارت بود. همسران او به‌وسیلهٔ سلیم یکم، سلطان عثمانی دستگیر شدند و حداقل یکی از آن‌ها را با یکی از دولت‌مردانش ازدواج داد. اسماعیل پس از این شکست در کاخ خود منزوی شد و از اداره حکومت دست کشید و دیگر در لشکرکشی‌ها شرکت نکرد. نیروهای عثمانی پس از پیروزی به ایران لشکرکشی کردند و برای مدت کوتاهی پایتخت صفویان، تبریز را اشغال کردند و خزانه شاهنشاهی ایران را به طور کامل غارت کردند.

این نبرد به یکی از مهم‌ترین نبردهای تاریخ ایران تبدیل شد؛ زیرا نه‌تنها عقیده در امان بودن مرشد کامل از هرگونه خطا و بلا را زیر سؤال برد، بلکه سران کرد را وادار کرد تا بر اقتدار خود تأکید کنند و به‌جای صفویان، با حکومت عثمانیان بیعت کنند. همین امر در آینده باعث ازدست‌رفتن مرزهای غربی ایران شد.

بریده‌ای از کتاب یادمان چالدران

اگر مردم بدانند در این موضع (دشت چالدران) چه اتفاقی افتاده است. بدون وضو وارد این سرزمین نمی‌شوند. (علامه جعفری) - حماسه «چالدران»، نخستین و تأثیرگذارترین نبرد و رویارویی بین دولت صفویه و عثمانی مناسبات تعیین حدود و ثغور و وضعیت منطقه و حاکمیت ایدئولوژی آنها در ۳ رجب ۹۲۰ مابین نیروهای شاہ اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی رخ داد. در این کتاب ضمن زدودن گرد غفلت و کم‌توجهی از آینه این شهادتگاه پراهمیت به‌عنوان یادمان شهدا و سپس معرفی شهدای شاخص آن به‌ویژه وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی، سید نظام‌الدین عبدالباقی یزدی و صدر (شیخ‌الاسلام) دولت صفوی سید شریف‌الدین علی شیرازی به تصحیح دیدگاه غلط شکست شاه اسماعیل در این حماسه و بیان وجوه حماسی دفاع مقدس جانانه‌ای پرداخته شده است که زبان خصم را بدان گویا و انگشت حیرت را بر دهانشان خشک نموده است. محل وقوع این نبرد در دشت چالدران که بی شک یادمانی در تراز ملی و بلکه فراملی در سطح منطقه و جهان است رو آغشته‌به‌خون مطهر چندهزار شهید پاسدار و مدافع حریم مکتب اهل‌بیت امنیت پایدار ایران‌زمین و جلوه‌گاه حماسه چالدران است؛ اما آن‌چنان که بایدوشاید محل توجه مسئولان و متولیان امر و همچنین اقبال عموم مردم و زائران یادمان‌های مزار شهدا قرار نگرفته است.