نقش شاعران کودک و نوجوان جبران فاصله شعر امروز با شعر کهن است

رونمایی دو مجموعه شعر «من سنگ بودم» نوشته طاهره شهابی و «عشقم به تو بی‌اختیار است» نوشته طیبه شامانی، با حضور مصطفی رحماندوست و محمد دهریزی، شاعران کشور سه‌شنبه (۲۶ اردیبهشت‌ماه) همزمان با هفتمین‌روز نمایشگاه کتاب ۱۴۰۲ در محل سرای اهل قلم کودک و نوجوان برگزار شد.

طاهره شهابی در ابتدای این نشست درباره موضوع مجموعه شعر «من سنگ بودم» گفت: امیدوارم همیشه و همواره دغدغه اصلی ما کتاب باشد. من همیشه دغدغه و فضای ذهنی مخاطب را درنظر می‌‌گیرم و درباره موضوعاتی که برای او مهم است، کتاب می‌نویسم. در این کتاب به سراغ موضوعاتی مانند عشق، مرگ، مهاجرت و غیره رفتم. این‌ها موضوعاتی است که دغدغه‌ کودکان و نوجوانان سراسر دنیا به‌خصوص نوجوانان ایرانی است.

این شاعر ادامه داد: این‌طور نبوده است که تمام شعرها را به صورت یک‌باره و ناگهانی بنویسم؛ بلکه به مخاطب و موضوعات فکر کرده و روی بعضی از شعرها یک هفته تا ده روز زمان گذاشته‌ام. فکر می‌کنم علاقه به طبیعت، علاقه تمام کسانی باشد که دست به قلم هستند؛ بنابراین دوست داشتم بین طبیعت و آثارم ارتباط برقرار کنم.

اشعار باید به نوجوان امید و انگیزه بدهند
وی درباره ویژگی‌های آثار نوجوانان گفت: مهم‌ترین ویژگی کتاب کودک و نوجوان به‌خصوص نوجوان این است که او را به حواس پنجگانه‌اش معطوف و این حواس را تقویت کند؛ یعنی به او آموزش خوب دیدن، خوب شنیدن و… را بدهیم. اشعار نوجوان باید تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند و این اشعار باید امید و انگیزه بدهند تا نوجوان بتواند با دغدغه‌ها و رنج‌هایش کنار بیاید و خودش را بنویسد. شعر تأثیرگذار مانند خوردن یک لیوان نوشیدنی گرم در روزهای سرد است.

شاعران امروزی کمی جلوتر از نسل گذشته‌شان هستند
طیبه شامانی درباره موضوع مجموعه شعر «عشقم به تو بی‌اختیار است» گفت: در این دوره که چاپ کتاب شعر نوجوان کم است، انتشارات مهرک در این راه پیش‌قدم شده و چندین مجموعه شعر نوجوان منتشر کرده است. موضوع بیشتر اشعار این مجموعه، عشق است. عشق می‌تواند یک نماد باشد و حتما نباید بین دو انسان باشد. ۹۰ درصد این اشعار عاشقانه است و من درباره عشق به خدا نوشته‌ام. اولین نفری که شعر عاشقانه نوجوان نوشت، مصطفی رحماندوست بود. در اشعارم از طبیعت استفاده کردم؛ چرا که عاشق طبیعتم.

وی درباره تفاوت شاعران و اشعار امروزی نسبت‌به گذشته توضیح داد: تفاوت شعرهای امروزی با شعرهای گذشته این بود که شاعران گذشته استادهای خوبی همانند رحماندوست برای نسل ما (شاعران امروزی) نداشتند. ما کمی جلوتر از نسل گذشته خودمان هستیم. کتاب‌های جدید بُعد آموزشی غیرمستقیم زیادی دارد.

آنچه که ما از ادبیات داریم، به‌خاطر وجود شاعران کهن است
مصطفی رحماندوست در این نشست با اشاره به روز بزرگداشت فردوسی گفت: آنچه که ما از زبان ادبیات داریم، به‌خاطر وجود شاعران بزرگی همچون فردوسی و سعدی است. زبان ادبیات فارسی ما همیشه مورد تهاجم قرار گرفته است؛ اما از آن دفاع کردیم. شعر امروز ما دنباله‌روی شعر فردوسی و سعدی است و باید خودمان را مدیون کسانی همچون فردوسی بدانیم؛ چرا که زبان فارسی را حفظ کرده‌اند. وظیفه شاعران شعرگفتن به زبانی است که بچه‌ها را به زبان فردوسی و سعدی نزدیک کنند.

وی درباره جایگاه شعر کودک و نوجوان و ارتباط آن با ادبیات کهن افزود: بعضی از خانواده‌ها تصور می‌کنند اگر کودک‌شان شعر حافظ یا سعدی را حفظ کند و بخواند کافی است؛ در صورتی که آن کودک هیچ‌چیز از معنی آن اشعار را درک نمی‌کند. نقش شاعران امروزی این است که این فاصله‌ای را که بین شعر کودک و نوجوان و اشعار کهن وجود دارد جبران کنند.

شعر کودک و نوجوان باید وامدار تمام ویژگی‌های زبان فارسی باشد
رحماندوست ادامه داد: شعر کودک و نوجوان باید وامدار تمام ویژگی‌های زبان فارسی باشد تا بچه‌ها با زبان فارسی به درستی آشنا و بتوانند به گنجینه‌های ادب فارسی نزدیک شوند. خیلی از کتاب‌هایی که در حال حاضر در نمایشگاه کتاب دیده می‌شوند، هیچ ربطی به زبان فارسی ندارند. برای گروهی از بچه‌ها باید ترانه گفت و برای گروهی دیگر باید شعر گفت. در بحث شعرگویی برای کودک و نوجوان دو روش وجود دارد؛ یکی موسیقی شعر و دوم زبان فارسی.

وی از موضوعاتی که امروز باید برای بچه‌ها نوشت، گفت: شاعران درباره رنج و درد بچه‌های امروز می‌گویند. رنج‌هایی مانند مرگ، فقر، طلاق، مهاجرت و… . این چیزها برای بچه‌ها نبوده است؛ ولی در حال حاضر اتفاق می‌افتند. ما می‌خواهیم بچه‌هایمان بهتر زندگی کنند. باید به آنها بگوییم که این چاره است؛ ولی نحوه گفتن خیلی مهم است. اگر همین مطلب را یک هنرمند بگوید برای بچه شیرین است.

نباید برای ۸۰ میلیون جمعیت تیراژ کتاب هزار جلد باشد
رحماندوست درباره زحمتی که شاعران برای نوشتن یک مجموعه متحمل می‌شوند صحبت کرد: شاعرانی داریم که زحمت زیادی می‌کشند تا شعری بنویسند و این یک شعر، یک شعرها را جمع می‌کنند و آن شعر باید ضربدر بیست شود تا یک مجموعه نوشته شود؛ اما به آن مجموعه خیلی توجه نمی‌شود. این خیلی زشت است که تیراژ کتاب برای ۸۰ میلیون جمعیت هزار جلد باشد! امیدوارم وضعیت اقتصادی طوری شود که مردم بتوانند کتاب بخرند و آرامش خواندن زیاد شود.

نوشتن برای نوجوان سخت است؛ چون بین جوانی و کودکی است
محمد دهریزی درباره بحران‌های سن نوجوانی گفت: نوشتن برای نوجوانان سخت است. باید برای آنها ویژه نوشت. یک روان‌شناس نوجوان درباره نوجوانان می‌گفت: «نوجوانان مانند مستأجرانی هستند که صاحب‌خانه آنها را جواب کرده و نصف اسباب‌شان در یک خانه و مابقی در خانه دیگر است.» در این دو مجموعه، چیزهایی پیدا کردم که به زندگی نوجوانان ربط داشته است. آنها در اشعارشان نوجوانان را دست کم نگرفته‌اند.

این شاعر درباره انواع اثر داستانی و شعر توضیح داد: ما چهار نوع اثر داریم. گروه اول درباره هر موضوعی که به چشم‌مان خورده و موضوع بااهمیتی نبوده، می‌نویسیم؛ شاید شعرهای زرد یا آموزشی در این دسته قرار بگیرند. دوم، موضوعی را برای اثر انتخاب کردیم که مهم بوده است. این گروه می‌تواند در دسته ادبی قرار بگیرد و اثر متوسطی داشته باشد. سوم، گروهی است که موضوع مهم را انتخاب کرده است؛ اما در هر موضوع مهمی یک حرف مهمی وجود دارد؛ باید آن حرف مهم را بگوییم و اگر آن حرف مهم را نگوییم، مانند گروه قبل، این اثر هم متوسط می‌شود. گروه آخر، اثری است که موضوع مهم را انتخاب کرده و راجع به حرف مهم هم صحبت شده است. در این صورت اثر ارزشمند می‌شود؛ اما معلوم نیست که ماندگار باشد یا نه. شاعر باید بتواند موضوع مهم را انتخاب کند و از درون آن حرف مهمش را بیرون بکشد و با زندگی مخاطب پیوند بزند؛ آن‌وقت باید امیدوار باشیم که اثر ماندگار است.