وقایع‌نگاری یک خبرنگار از بحران جنگ در اوکراین

علی‌الله سلیمی؛ گزارش‌های خبرنگاران آزاد از مناطق بحرانی جهان، یکی از هیجان‎انگیزترین گزارش‌های خبری و تحلیلی در عالم رسانه است که مخاطبان بی‌شماری در ایران و جهان دارد و گاه برخی از این خبرنگاران مجموعه گزارش‌های خود از یک منطقه بحران‌زده را در قالب کتاب هم منتشر می‌کنند که این آثار نیز معمولاً در ردیف آثار پرمخاطب در بازار کتاب قرار دارند.

یکی از تازه‌ترین کتاب‌ها در این زمینه، اثری با عنوان «خبرنگار دو دلاری» به قلم حامد هادیان است که روایت چهل روز سفر به اوکراین در اولین جنگ اروپایی قرن جدید محسوب می‌شود. حامد هادیان از خبرنگاران و مستندسازان فعال در سال‌های اخیر است که بیشتر گزارش‌هایش از مناطق بحرانی در ایران و جهان در رسانه‌ها بازتاب‌های گسترده‌ای داشته است.

از جمله، سلسله گزارش‌های این فعال رسانه‌ای از بخش‌های بحران‌زده کشورهای افغانستان و سوریه در قالب مستند تهیه و منتشر شده است. هادیان از خبرنگاران پیش‌رو در وقایع‌نگاری به هنگام وقوع بحران‌های منطقه‌ای و جهانی است و طبعاً سفر او به مناطق بحرانی کشور اوکراین در بحبوحه یکی از نبردهای مهم قرن جدید از این منظر قابل توجه و تأمل است.

کتاب خبرنگار دو دلاری از 52 یادداشت تشکیل شده که نویسنده سعی کرده تقدم زمانی در چینش این یادداشت به شکل خطی نباشد و او اولین یادداشت را به زمان حضور خود در شهر کی‌یف اختصاص داده که فضای جنگی بر آن حاکم است و راوی- خبرنگار کتاب حاضر در مرکز بحران است و گزارشی از محل اقامت خود ثبت و ضبط می‎کند.

«ترس چیز عجیبی است. هر قدر بگویی نمی‌ترسم یا ترس را می‌فهمم باز هم جایی هست که بفهمی در مقابلش تسلیمی. امروز غروب، پنجره اتاق هتل را کمی باز کرده بودم تا کمی هوا داخل بیاید. آفتاب در آسمان سرخ شده بود و آماده می‌شدم به شهر جنگ‌زده خارکف بروم که دو انفجار بزرگ کی‎یف را لرزاند. ترسیدم. ساختمان هتل آن قدر بلند بود که جزو اولین گزینه‌های حمله باشد. از پنجره هتل بیرون را نگاه کردم و در نقطه دوری دودی سفید دیدم. خیلی زود خر حمله موشکی روس‌ها به کی‌یف منتشر شد.»

با آن‌که یادداشت اول از دل یک منطقه بحرانی در قلب شهر کی‌یف است و این روند در یادداشت‌های بعدی هم به نوعی تکرار می‌شود اما نویسنده به مرور گریزی به گذشته و خاطرات پیش از سفر به اوکراین می‎زند و می‌کوشد برخی خاطرات ذهنی خود از گذشته را با شرایط حال منطقه بحرانی که به آن سفر کرده در هم آمیخته و تصویر تازه‌ای ارائه دهد که بیانگر لحظه حال است و گزارشی از یک منطقه بحرانی.

 هادیان برای یادداشت‌های خود عناوین جداگانه و مرتبط با موضوع آن یادداشت هم انتخاب کرده که گاه یادآور بخشی از خاطرات او از ایام پیش از سفر به اوکراین است. در یادداشت دوم کتاب با عنوان «روس‌ها صبح حمله می‌کنند»، نویسنده در ابتدا گریزی به یادها و خاطرات مادربزرگ خود در شمال کشور می‌زند و یادی از او یکی از خاطراتش می‌کند که مادربزرگ سحرخیز بوده و در یکی از صبح‌ها با چشم‌های خود دیده که سربازان روس، با لباس‌های سبز لجنی، در خیابان رژه می‌روند.

این خاطره در ذهن راوی به روایتی در صبح روز 24 فوریه 2022 میلادی پیوند می‌خورد که ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، فرمان  عملیات ویژه نظامی علیه اوکراین را صادر کرد و آن خاطره دوباره برای راوی زنده شد. هادیان در یادداشت‌های بعدی کتاب هم همزمان با وقایع‌نگاری از مناطق بحرانی، گاه گریزی به یادها و خاطرات خود در زمان‌های گذشته می‌زند و در لابه‌لای همین رفت و برگشت‌هاست که مخاطب با روحیه خاص او در وقایع‌نگاری بحران‌ها آشنا شده و همزمان روایتی ناب و دست اول از دل یک منطقه بحرانی را مطالعه می‌کند. توصیف راوی از مواجه‌ و عکس‌العمل او با موضوع جنگ در اوکراین که مواجه‌اش با بحران‌های دیگر را هم برای او یادآوری می‌کند، از بخش‌های خواندنی کتاب است.

«جنگ هنوز شروع نشده بود، ولی بوی تُرش آن از خبرها می‌آمد. شامه من در زمان بحران خوب کار می‌کند. روحِ خبرنگاریم دوباره بیدار شده بود. هر چند هنوز گرد وخاک سفر به افغانستان بعد از قدرت گرفتن طالبان روی تنم بود؛ حتی تدوین مستند افغانستان را هم تمام نکرده بودم. جنگ داشت شروع می‌شد. سال‌هاست که خبرنگاریِ بحران و جنگ را به عنوان شغل انتخاب کرده‌ام و با توجه به تجربه‌های قبلی، می‎دانم این گونه مواقع خیلی زود دیر می‌شود…» هادیان بخش‌هایی از کتاب را به موانع و مشکلات خبرنگاران بحران در هنگام سفر به مناطق بحرانی اختصاص داده و در ادامه از شگردها و راهکارهای خود برای غلبه بر چنین موانع می‌گوید. یادداشت‌های نویسنده از مناطق بحرانی اوکراین با توصیف‌های دقیق همراه با عکس‌های اختصاصی است که به مستند بودن اثر کمک زیادی کرده است.

چاپ اول(1402) کتاب «خبرنگار دو دلاری» به قلم حامد هادیان در 328 صفحه(مصور) با شمارگان 1250 نسخه و قیمت 175000 تومان از سوی انتشارات سوره مهر چاپ و منتشر شده است.